Nutq a'zolari va ularning vazifasi

Bo'g'inlarning tuzilishiga ko'ra turlari. Tarkibidagi bo'g'inlar soniga ko'ra so'zlar turlicha bo'ladi; 1) bir bo'g'inli so'zlar; 2) ikki bo'g'inli so'zlar; 3) uch bo'g'inli so'zlar; 4) ko'p bo'g'inli so'zlar. Bir bo'g'inli so'zlar: qism, qir, tog', bog", tol, oz, ol, osh; ikki bo'g'inli so'zlar: lo-la, to-la, bo-la, mak-tab, daf-tar: uch bo'g'inli so'zlar: sa-o-dat, ko-mi-la. Ko'p bo'g'inli so'zlar:
mu-o-ma-la, o-ri-yat-li. til-shu-nos-lik, a-da-bi-yot-shu-nos-lik, mak-kor- o-na va boshqalar.
So’z tarkibidagi unli va undosh tovushlarning o'rinlashish tartibiga ko'ra quyidagicha bo'ladi. Bunda unlilar uchun v- vocal (ovozli) birinchi harfi. undoshlar uchun c-consonant (shovqinli) birinchi harfi olinadi:
Masalan: unli-undosh: ol, osh- vc+ vc
undosh + unli+undosh : bog', tog': cvc+ cvc
unli+undosh+ unli: o-na, o-ta: v+cv. v+cv
undosh+ unli+ indosh+ unli: lo-la, bo-la: cv+cv, cv+c
unli+ undosh+ undosh: ost, ust: vcc. vcc; undosh+
undosh+unli+ undosh+ undosh: sport, spirt:ccvcc. ccvcc.

t\r	Tamoyil	Izoh	Misollar
1	Unlilik tamoyili	So'z tarkibidagi unlilar asosiy bo'g'in belgilash.Unli bo'g'in hosil qiluvchi vosita hisoblanadi.	lo-la, o-na, sa-o-dat
II	Espirator	Nafasning bo'linishiga asoslanadi. Talaffuz jarayonida nutq oqimining liar bir kicliik bo'linishi bo'g'in sanaladi. Bunga muvoriq bo'g'in bir nafas bilan tala'fiuz qilinuvchi eng kichik fonetik butunlikdir.	Besh yuz yil-lar tik-lol-dik-mi, Navoiyning hay-kalini. (Shukrullo)
III	Sonorlik tamoyili	Ovoz darajasiga asoslanadi. Bir nafas bilan talafiuz qilinuvclii eng kichik fonetik bitimda bir tovush o'zining ovozligi bilan cho'qqi hosil qiladi. Bo'g'in soni ovozlilik cho'qqisi bilan belgilanadi.	ba-land
IV	Muskul kuchla-nish tamoyili	Nutq oqimining kuchli boshlanib, kuchsiz tugash qismi. Uning cho'qqisi (markazi)da bo'g'in hosil qiluvclii to\ush mayjud bo'ladi, bunga muvofiq undoshlar kuchli tugovchi va ikki cho'qqili turlarga bolinadi	ke-la-man, ay-ta-man, bo-ra-man

Bo'g'inning amaliy ahamiyati quyidagilardan iborat: l)yozuvda so'zning bir qatorga sig'may qolgan qismi ikkinchi qatorga bo'g'in asosida ko'chiriladi; 2) barmoq vaznida yoziladigan she'r misralari bo'g'in sonining teng bo'lishiga asoslanadi; 3) birinchi sinf o'quvchilarini savodga o'rgatish davrida so'zlami bo'g'inlarga bo'lib o'qish va yozish asosida savodi chiqariladi.

Ammo o'zbekcha so'zlarda bo'g'in qator kelgan qo'sh undoshlar bilan boshlanmaydi va so'z oxirida ikkitadan ortiq undosh qator kelmaydi va boshqalar.