O ' z be k is to n respublik asi oliy va o'rta m a X s u s ta lim V azir lig I a d h a m vaisov teri va tanosil

Og ‘iz burchaklari kandidozi
(kandidozli bichilish) va kandidozli xeylit 
ko'pincha og‘iz shilliq pardasi, til kandidozi bilan birgalikda uchraydi, 
am m o o'z holicha ham uchrashi mumkin. Jarayon k o'proq bolalar va 
qariyalarda kuzatiladi. O g'iz burchaklarida chuqur burm alar bo'lishi, 
bu qismlarning doimiy so‘lak bilan namlanib, ishqalanishi zam burug‘li 
bichilishga olib keladi. O g‘iz burchaklari terisi yallig'langan, ishqalanib 
qizargan, nam, oson k o ‘chuvchi oqish p arda bilan qoplangan b o ‘ladi. 
Parda ko'chirilgach, qizg'ish eroziv yuza kuzatiladi. K o'pincha jaro h at 
ikki tomonlam a, ayrim hollarda bir tom onlam a bo'lishi mumkin.
A yrim h o lla rd a o g ‘iz b u rch a g i k a n d id o z i lab qizil h o sh iy a sig a
tarqaladi. Bu hollarda lab yuzasida qizargan dog4, q o ‘ng‘ir tusli kepaklar 
va oq nuqtadek pardalar kuzatiladi, ulam i k o ‘chirsak yangi, nam, yaltiroq 
yuza aniq lan ad i. L ab larnin g tu tash ish chizig‘i qizarib, shishganligi 
kuzatiladi. Lab harakati og‘riqli bo'ladi.
Kasallik streptokokkli lab burchagi bichilishi bilan qiyoslanadi, bunga 
to'q-qizil shishli dog' xarakterli b o 'lib , u lab burm asigacha tarqalgan 
b o 'la d i. M a rk a z id a y o riq sim o n eroziya k u z a tila d i, eroziya yuzasi 
ko'pincha sarg‘ish, qat-qat yiringli qaloqlar bilan qoplangan bo'ladi. Lab 
burchagida katta yara, zaxm tugunchalari ham uchrashini yodda tutish 
zarur, undan ajralayotgan suyuqliklardan rangsiz 
spiroxeta
topiladi.
Kandidozli paronixi
hamda 
onixi
teri va shilliq pardalar jarohati bilan 
birga kechadi. Paronixi - tirnoq halqasi shishi, infiltratsiyasi giperemiya 
h o lid a k echadi. B un d a tirn o q a tro fi h a lq a si g o 'y o tirn o q u stig a
surilgandek bo'lib ko'rinadi. Z am burug'lar tirnoq atrofi halqasining yon 
to m o n larid an kirib b o rad i va shu sab ab tirn o q n in g m ustaqil qismi 
ja r o h a tla n m a y d i. 
T irn o q yon y u z a la ri 
va 
tirn o q y u z a la ri 
deform atsiyalanadi, har xil qalinlikka ega bo'ladi. Jarayonning o 'tk ir 
davrida og'riq va qichishish kuzatiladi.
Kandidozli vulvovaginit. balanat, balanopostit
yakka holda yoki 
kandidozning boshqa turlari bilan birga rivojlanadi. Qizlarda vulvit va 
vulvovaginit, uretritlar bilan uchraydi. O 'g'il bolalarda bu xil jaro h at 
juda kam uchraydi, chunki ularda fiziologik fimoz holati boMib, olat 
boshchasi olat yopqichi bilan yopilib turadi.
146

---

K andidozli vulvit va vulvovaginit rivojlanishida diffuz shishgan 
giperemiya o ‘chog‘i paydo bo‘lib, yuzasida mayda-mayda oqish pardalar 
uchraydi. Parda oson ko'chadi, ostidan seroz, seroz-yiringli ajratm ali 
eroziya yuzasi ochiladi. K asallik qichishish va og‘riq bilan kechadi, 
ayniqsa, siyish paytida kuchayadi.
S u r u n k a li ta r q o q ( g r a n u le m a to z k a n d id o z ) k a n d id o z
su ru n k a li 
kasalliklar tug'm a immun tanqisligi oqibatida, og'ir endokrin o'zgarishlar 
tufayli kelib chiqadi. Z am b u ru g 4 infeksiyasining surunkali kechishga 
o 'tis h i a n tib io tik la r b ila n d a v o la s h , uzoq v a q t, k a tta m iq d o rd a
kortikosteroid gorm onlar, immunosupressorlar qabul qilishga olib keladi.
Yuz, boshning soch qismi, tana, q o 4l va oyoqlarda dum aloq, n o to 'g 'ri 
shaklli, giperemiyalangan va infiltrlangan, kepaklanuvchi dog‘lar yuzaga 
kelib, ular asta-sekin granulyatsiyalangan kepaklarga aylanadi. O g‘iz 
b u rchaklarida so'galsim on hosilalar vujudga kelib, ular yuzasi qalin 
yiringli seroz qaloqlari bilan qaloqlanadi. Boshning soch qismida, tana, 
qo'l-oyoqlarda g'adir-budir, tugunli, tarqaluvchi hosilalar o ‘sib, yiringli 
a jratm alar ajratadi, ajratm alar qurib, q atqalo qlar hosil qiladi. Bu xil 
c h uq ur kand ido z k o 'rin ish la ri stafilok o kk infeksiyasi q o 'sh ilg a n id a
kuzatiladi.
Surunkali tarq o q , granulem atcz kandidoz o g 4ir kechib, anem iya, 
a ste n iz a tsiy a , su b fe b rilite t, uzun n ay sim on su y a k la r o s te o p o ro z i, 
qaytalanuvchi bronxit, pnevmoniya, dispeptik holatlar uchraydi. Jarohat 
tu g agach , terida chan d iq q o lad i, bo sh n ing soch qism ida esa kallik 
kuzatiladi.
Davosi. K andidozning hamm a turlarida keltirib chiquvchi omillarni 
b artaraf etish zarur. Buning uchun a w a lo , patogenetik davo tayin etib, 
sanitar-gigiyenik m uolajalar o'tkaziladi, etiotrop davo qo'llaniladi.
Bugungi kunda kandidozni davolashda yuqori samarali natijani sistem 
antim ikotiklar: diflyukan, orungal, nizoral preparatlari berm oqda.
Y assi teri, b u rm alar ja ro h a tla n g a n d a , um umiy davo kandidozga 
qo'llaniladigan dorilar tayinlashdan boshlanadi. Amfoglyukamin kuniga 
2 m arotaba, ovqatdan so'ng 200000-500000 UB, 10-14 kun m obaynida. 
B olalarga - yoshga e’tiboran: 2 yoshgacha - 25000 UB, 2 yoshdan 6 
yoshgacha - 100000 UB, 6 yoshdan 8 yoshgacha - 150000 UB, 9 yoshdan 
14 yoshgacha - 200000 UB, kuniga 2 m arta tayinlanadi. N istatin yoki 
levorin ichish zarur. 2 yoshgacha b o 'lg an bolalarga 1 mg 1 kg vazni 
hisobida, 3-4 bo'lib ichiladi. 2 yoshdan 6 yoshgacha 6-8 mg/kg, 6 yoshdan 
keyin 8-10 mg/kg tana og'irligiga nisbatan kun ga 3-4 m arta, 7-10 kun 
m obaynida; nizoral ham bemor vaznini inobatga olib, 2 yoshgacha 15- 
20 kg vazngacha 25-30 mg, sutkada bir m arta; 6 yoshgacha 20-30 kg 
vaznigacha - 30 mg, sutkada 1 m arta buyuriladi, vitam inlardan B guruhi,
147

---

im m u n o stim u ly ato r va im m u n o k o rre k to rla r tayin e tila d i. M ah alliy 
q o ila n ilu v c h i dorilardan o 'tk ir yallig'lanish bilan kechib, nam lanish 
kuzatilsa, 1 % li tanin, 0,25 - 0,5 % kum ush n itrati e ritm a la ri bilan 
nam lanadi, anilin buyoqlarining 1-2 % atrofidagi eritmalari q o'llaniladi.
Og'iz shilliq pardalari jarohatlangan bo'lsa, kattalarga 10 % tetraborat 
natriyning glitserindagi eritmasi, 1-2 % anilin bo'yoqlari surtiladi.
Sistem antim ikotiklar diflyukan, mikosist, oronazol k a tta davolash 
effektini beradi.
XEYLITLAR
Xeylitlar labning diffuz jarohatlanishi bilan, xushfe’l kechuvchi guruh 
kasalliklaridan hisoblanadi. Xeylitlar ikki guruh bo'lib, xususiy xeylitlar 
va sim ptom atik xeylitlar bir-biridan faqlanadi.