О е. X o ‘j a n a z a r o V, М. M ir s o V u r o V, Т. N o r b o b o y e V a ekologiya va barqaror taraqqiyot ta’limi

0 ‘zb ek iston d a sh ak llan ad igan S ird aryo suv resu rsin in g 
taq sim lan ish i
Q C h ir c h iq
B F a r g 'o n a
Q O h a n g a ro n
O S a n g z o r , Z o m in
Orol dengizi. Orol dengizi berk suv havzasi bo'lib, O'rta 
Osiyoning 
shimoliy-g'arbiy 
qismida 
joylashgan. 
Akvatoriyasining 
hajmi bo'yicha MDH mamlakatlari ichida 
ikkinchi (Kaspiydan keyin), dunyoda to'rtinchi (Kaspiy dengizi, 
Amerikadagi Yuqori ko‘1 va Afrikadagi Viktoriya к o'li dan keyin) 
o'rinda turadi. Uning asosiy suv manbalari - Amudaryo va 
Sirdaryodir.
- 5 5 -

---

EKOLOGIYA
S U V S T R E S S I HAQIDA 
Suv stressi (suv bilan ta'rninlanganlik. darajasi) har bir 
mamlakatda 
har yili meyor sifatida foydalaniladigan suv 
zahirasini 
umumiy baholangan suv resursi miqdoriga nisbatan 
foizlarda ifodalanishi orqali aniqlanadi.
Suv stressimng to ‘rtta darajasi ajratiladi (YUNESKG 
materiallari bo‘yicha):
Suv stressi past - 10 % dan kamroq suv zahirasidan 
foydalaniladigan mamlakatlar kirib, o‘zining suv resurslaridan 
noqulaylik 
sezmaydi 
(Janubiy 
Amerika 
mamlakatlari, 
Skandinaviya, 
Kanada, 
Rossiya, 
Avstraliya 
va boshqa 
mamlakatlar).
Suv stressi o‘rtach a - bu yerda suv iste’moli 10 dan 20% 
ni tashkil etadi (Xitoy, Yaponiya, Ukraina, Turkiya, Fransiya, 
Buyuk Britaniya va boshqa mamlakatlar).
Suv steressi o‘rtacha va yuqori - bu yerda suvdan 
foydalanish 
20 dan 40 % ni tashkil etadi. Suvdan barqaror 
foydalanishda zarur shart- sharoitlar yaratilishi zarurligi ko'zda 
tutiladi (AQSFI, Meksika, Aljir, Germaniya, Polsha, Hindiston, 
Qozog‘iston, Turkmaniston va boshqa daviatlar).
Suv stressi yuqori - 40 % dan ortiq suvdan foydafaniladi va 
bu 
suv 
yetishmasligini 
bildiradi. 
unga 
suvdan 
intensiv 
foydaianadigan mamlakatlar kirib, suvdan oqilona foydalanish 
talab etiladi (Pokiston, Eron, 
0 ‘zbekiston, 
Yaqin Sharq 
mamlakatlari, Liviya, Misr).
- 5 6 -

---

EKOLOGIYA
0 ‘ZBEK1STONDA SUV RESURSLARIDAN 
FOYDALANISH 
Umumiy suv iste’moli 
0 ‘zbekistonda 
62-65 km3
darajasida bo‘lib, 
undan taxminan 36 km3 suv Amudaryo va 
Sirdaryodan olinadi. 
Amudaryo havzasi suvlaridan 2 million 
gektardan ortiq yer maydonlari 
sug‘oriladi. Shuningdek, 
O'zbekiston hududida bevosita shakllanadigan suv resurslarining 
hissasi Amudaryo havzasi bo‘yicha 6 % ni, Sirdaryo havzasi 
bo'yicha 16 % ni, umuman respublika bo‘yicha olganda umumiy 
oqimning taxminan 8 % ini tashkii etadi. Chirchiq va 
Ohangarondan 
tashqari 
barcha 
daryolar 
transchegaraviy 
hisoblanadi. 
Suv ta’minotining asosiy manbalari, xo'jaiik 
kategoriyalari bo‘yicha suvdan foydalanish, viloyatlarda suvning 
taqsimianishi, Sirdaryo havzasi 
suv omborlarining Markaziy 
Osiyo rnarnlakatlarida joylanishi haqidagi ma’lumotlarni 9-12 —
shakllar orqali tahlil qilishimiz mumkin.
-
5 7
-

---

EKOLOGIYA