О е. X o ‘j a n a z a r o V, М. M ir s o V u r o V, Т. N o r b o b o y e V a ekologiya va barqaror taraqqiyot ta’limi

0 ‘simlik qoplami degradatsiyasi
O'simlik qoplami degradatsiyasi
- (tur 
tarkibi, zichlik va holatning o‘zgarishi) 
cho‘llanishning eng ko‘p tarqalgan va oson 
**'
ir.
aniqlanadigan 
jarayonlaridan 
biridir.
Degradatsiya
- 
(Iran. 
“degradation” 
-
asta-sekin 
yomonlashuv) - biron bir narsa 
yoki holatning son va sifat 
jihatdan oldingi holati dan yomonlashuvi, yemirilishi.
Degradatsiya -
hosildorlik kamayishi, fotosintetik faoliyat va 
o‘simlik qoplamining landshaftni 
muvozanatlab turadigan 
funksiyasini pasayishi bilan izohlanadi. Asosiy sabab esa, inson 
ta’siri va shuningdek, kuchayadigan salbiy omillardir (masalan: 
qurg‘oqchilik, bug‘lanish va boshqalar).
Y a ylovla r d e g r a d a ts iy a s i
 
Chorva 
mollarinmg ortiqcha o‘tlatilishi, 
o‘tloqlarda 
qayta 
tiklanish 
jarayonlarini 
olib 
bormaslik 
(fitomelioratsiya) 
natijasida 
yaylovlarning 
degradatsiyasi 
kuzatiladi.
-in -

---

EK O LO G IY A
0 ‘zbekistonda qishloq xo‘jaiigida 22 
million gektar 
yaylovdan foydalaniladi, shundan: 17,4 million gektar - cho‘l; 4 
millon gektar - adir; 1,0 million gektar - tog‘; 0,6 million gektar -
baland tog‘ (yaylov) hududlariga to ‘g‘ri keladi.
Cho‘Ilanish natijasida:
- yaylovlarda hosildorlik pasayadi;
- chorva mollari yemaydigan begona o ‘tlar ko‘payadi;
- yaylov tiplarida barqaror va rang-barang turlar yo‘qolisrii yuz 
beradi;
- tur tarkibi kamayadi;
- chorva mollarini 
boqish uchun yaroqsiz bo‘lgan ochiq 
yalangliklar pay do bo‘ladi.
Tuproqning pestitsidlar va mineral o‘g‘itlar bilan ifloslanishi
K o‘p yillar davomida paxta yakkahokimligining olib borilishi 
va almashlab ekishga rioya qilmaslik, chorvachiiikka e’tibor 
berilmaslik (chorva mollaridan olinadigan organik o‘g‘itlar 
taqchilligi) natijasida, keng miqyosda, yerga mineral o‘g‘it va 
pestitsidlami qoilashga olib keldi. Bularning hammasi tabiiy 
biologik jarayonlaming buzilishiga, tabiatni boshqarib turadigan 
mexanizmlaming degradatsiyasiga olib keldi, tuproqning mineral 
o‘g‘itlar bilan ifloslanishi kuchaydi. Ushbu jarayonda kimyoviy 
preparatlarning samaradorligi past koeffitsiyentga egaligi tufayli 
30 % dan ortiq fosfor-kaliyli va 50 % dan ortiq azotli o ‘g ‘itlar 
o ‘simliklar tomonidan o ‘zlashtirilmay, tuproqdan yuvilib ketadi, 
bu esa, o‘z navbatida, yuza va yer osti suvlarini tuz, zaharli 
ximikatlar, og‘ir metallar va boshqa xavfli moddalar bilan 
zararlaydi (16-17 - shakllar).
- 1 1 2 -

---