O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg

Axborot uchun ma’lumot
Epidemiyaga qarshi kurashish chora-tadbirlari tizimida immunoprofilaktika o’ziga xos o’rin tutadi. Ma’lumki, yuqumli kasalliklarning oldini olish tizimi asosan 3 yo’nalish bilan boruvchi profilaktik va epidemiyaga qarshi chora-tadbirlardan iborat:
1. Kasallik manbaini alohidalab qo’yish va zararsizlantirish.
2. Kasallik qo’zg’atuvchilari tarqalishining oldini olish uchun yuqish mexanizmini va yo’llarini uzib (to’sib) qo’yish.
3. Emlash yo’li bilan aholining u yoki bu xil yuqumli kasalliklarga moyilliklarini kamaytirish.
Yuqumli kasalliklarning klinik-epidemiologik va immunologik xususiyatlari va samarali preparatlarning mavjudligiga qarab, yuqumli kasalliklarning oldini olishda yuqorida ko’rsatilgan yo’nalishlardan biri asosiy yo’nalish bo’lishi mumkin. Masalan, ikkinchi yo’nalish aholi o’rtasida bitlashni yo’qotish, toshmali terlama kasalligini bartaraf qilishda asosiy o’rin tutadi. Lekin bu o’rinda aholi o’rtasida bitlashni tekshirish, kasallik manbaini (toshmali terlama bilan kasallanganlarni) aniqlash, ularni shifoxonalarga yotqizish va keng sanitariya-oqartuv ishlarini olib borish ham katta ahamiyatga ega.
Toshmali terlamaning oldini olishda emlash yordamchi vosita hisoblanib, undan sanitariya-gigiyena chora-tadbirlarini qisqa vaqt ichida o’tkazishning iloji bo’lmagan holda foydalaniladi. Emlashning ijobiy tomonlari Shundaki, toshmali terlama kasalligining kechishini engillashtiradi va o’lim hollarini butunlay yo’qotadi. Emlash o’lat, kuydirgi, qora oqsoq (brucellyoz), leptospiroz, vabo, ich terlama va boshqa ichak kasalliklarining (poliomielitdan tashqari) oldini olishda yordamchi vosita hisoblanadi. Bu turdagi kasalliklarga qarshi vaksinalar yetarlicha samaradorlikka ega emas. Bunday turdagi kasalliklarning oldini olishda asosiy e’tibor sanitariya-gigiyena va davolash-profilaktika chora-tadbirlariga qaratilgan bo’lishi kerak.
Yuqumli kasalliklarning ba’zi bir xillari mavjudki, ularning oldini olish va kamaytirishda sanitariya-gigiyena chora-tadbirlarini qo’llashning o’zigina yetarli natija bermaydi. Bunday kasalliklar jumlasiga ko’proq havo-tomchi yo’li orqali yuquvchi kasalliklarni kiritish mumkin: difteriya, chinchechak, ko’kyo’tal, qizamiq, sil va h.k.
Bu kasalliklarda infeksiya manbai va yuqish mexanizmiga qaratilgan chora-tadbirlarning yetarlicha samara bermasliginiig asosiy sabablari - ushbu kasalliklarning klinik va epidemiologik xususiyatlari bilan bog’liq, ya’ni kasallikka umumiy moyillik, o’ta faol va oson amalga oshuvchi yuqish mexanizmi, kasallikning engil, yashirin kechishi, ularni o’z vaqtida va butunlay aniqlashning qiyinligidadir. Shuning uchun ham bunday kasalliklarni kamaytirish va oldini olishda emlash katta ahamiyatga ega va u asosiy hal qiluvchi rol o’ynaydi.
Emlash ishlari yo’lga qo’yilgunga qadar yer kurrasining barcha joyl!rida qhzamak, dif4eriya, tePki, +o’k ym’tah kabi kasalliklar bolalar orasida juda jenc 4arqalgan bo’lib, o’l)m hnlL!ri ko’pliginiNg asoSiysabab,ari$a
biri bo’lib keli3hgAn. Bu k`sallikla2Ga qarshi emlaSh o’Tk`zilishi natijasida kAsall nish HolatlaRi keskiN kamaydi. Masalaj, Rossiyada PasteR nomli epidemiglogiya va mikrobiklogiya ilmiy tekshirish instituti`a ishlab ch`qaril'aj qizamipqa qarshi tirik vaksina keng ko’lamda epidemiologik sinovdan o’tkazilGanda kasallanish o’n martaga kamaxgan va emlashdan kdyingi immunitEt uzoq vaqt (5 yildan kam emas) davom eti3hi aniqlang`n. 1969 yildan boshlab bolalarni rejali pavashda qizamiqqaqarshi emlash keng yo’lga qo’yilGaN& Buning natijasida mamlakatimizda qizAmiq bilan og’rish je3kIn kamayda. Difteriya
ko’kyo’tal, qoqshol va poliomielit kasalliklariga qarshi profilaktik emlash n`tijasida hozirgi vaqtda mamLakatImizda difteriya kasalligi yakk`m-dukkae Hnlda asosan emlanmag`n yoki noto’g’ri emlanganlar orasida uahrab turibdi; ko’kyo’t`d bilan og’rish serilarli darajaDa kamaydI+qoqshol bilan og’rish kEskin kaiaydi. Pol)omielit batamom tugathldi.
Immun zardo"l r bilan passiv emlash yo0daMida ko’pgIna y5pulli k`salliklarning oldini olish yoki d`voLash mumjin. Bunday zardOblar yordamida yuquml) kasal bemorlari bilan muLoqotda bo’lgan kishilarni emlash kasallik tarq!lirhining ol$ini oladi.