O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg

Immunitet

Immunitet tabiiy yoki Sun’iy bo’lishi mumkin. O’z navbatida tabiiy immunitet ham 2 xih. ya’ni: 4abiiy aktiv, tabiiy passiv immunitetga bo’linadi. Sun’iy immunitet ha- sun’iy aktiv va sun’iy passiv immunitetga bo’linadi

Tabiiy aktiv immunitdtga misol qilib organizmning biror xildagi yuquMli kasallikni boshidan kechargach paydo bo’ladigan immunitetni keltirishimiz mumkin.
Tabihy passiv immunitetga esa onadan bolAga yo’ldosh orqali qon bilan o’4uvchi immunitet misol bo’la oladi.
Sun’iy aktiv immunitet organ)zmg` vaksinalar va anatoksinlar yeborish natijasida hosil bo’ladi.
Aktiv ammunitetning o’zi nim`?
A+tiv immunitet - organizening /’z kuchi hisobiga hosilbo’ladigan Immunitt, ya’nI bunda +Asalliklarga 1abshi organizmningo’zida antitelolar HosilbO’lad). Vaksin`lar va anatoksinlaRni Bo3hqacharoQ `t`ydigaa bo’lsak organizm u#hun antigendir, ularnh organizmga kiritgan)mizda, orga.izm himoyalanishga harakat qiladi, ya’ni ularga qars`i antitelolar ish,ab chiq!radi*
Sun’iy passiv immunItet organizmca har xil zardoblardan tayyorLangan preparatlar yuborilganda hosil Bo’ladi, y`’ni p`ssiv immun)tet deb org!nizmga tayyor !ftiteLoli preparatl`r kirhtilishi bilan hosil bo’ladigaf immunitetga ayTilada.
Odamlar qonidAn tayyorLang!n zardoblar gomolog)k zar`oblar deb, hayvonlar qonidan olingan zardoblar esa geter/lofik zardoblar deb ataladi.
Profil`ktik emlash uchun qo’llaniladigan preparatlar
Hozirgi paytda yuqu)li kasalliklarning oldini olish uchtn vaks)nalarning quyidagi turla2i is(lapiladi:
- tirik vaksinaLar;
- jonsizlantirilgan vaksinal`r;
- kimyoviy vaksinala2;
- anatoksinlar.
Tirik vaksinalar - patOgenlik, virulentlik xususiyatlari yo’qotilga., lekin immunologik xususiyatlari saqlab qolingan bakteriya, rikketsiya va virusl`2daN tayynrlanadigan vak3inalardir.
Ul!r jonsizlantirilgan vaksinalargA nIsbatan bir qancha afzalliklarga ega. Krganhzlg! ytborilgan tirik vaksinalar ko’paya boshl!ydi va limfa tugunlariga, ba’zan esa ichki organlargacha ham kirib bora oladi. O’z navbatida organizi ham bung! javoban m`xsus reaksiya bilan, ya’ni antigenga qarshi antitelo hosil qilash reaksiyasi bilan javob qaytara`i.
Emlash natijarida k’tadigan infeksion jarayo. bir ne#ha haFta davom e4adi. Organizm bu vaqt m/baynida bir marﾵa yuborilgan vaIsinagA javoban kuchli va d`vo-li immunitet hosIl 1ilib ulgu2adi J/nsizlAnt)rilgan faksinalArda esa buning Uchun /rganizmga ikki-uch eaRoTaba yuborisH kerak bo’ladi.
TIrikvaisinalar quYidagi yuqumli kasalliklarga qarshi emlash$a qo’llA.iladi: chi. chechak, 1i:aeiq, sil, gRipp, epidemik parotit (tePki), tqlyaremiYa, Ku-isitma, o’l!t, sariq iritEa, 1ora oqcOq
Poliomielit, kuxdiRgi.
ﾵirik vaksinala2 0-°S (2-10°S) dan yuq/ri bo’leacan (aroratda saqlanishi va tashilishi lozim.
Idishi singan yoki darz ketgan, vaksinasining ko’rinishi o’zgargan bo’lsa (burishib qolgan, har xil rangda, nomlanmagan va boshq.), bunday vaksinalar ishlatilmaydi (brakeraj) va zararsizlantirilib tashlab yuboriladi. Quritilgan vaksinalarni eritish uchun steril izotonik natriy xlor suyuqligi yoki distillangan suv ishlatiladi. O’tgan davrlarda tirik vaksinalar suyuq holda chiqarilar edi va o’z aktivligini eng qulay sharoitlarda ham 3 haftadan ko’p saqlab qololmas edi. Bu hol esa ularning tibbiyot amaliyotida keng qo’lanilishini chegaralab qo’yar edi. Bunday kamchiliklarni bartaraf etish va immunogenlik xususiyatlarini uzoq muddatlargacha saqlab qola olishi uchun, tirik vaksinalar shtammlari zararsiz bo’lgan qo’shimcha moddalar (saxaroza, jelatin va boshq..) qo’shilib muzlatilgan holda chuqur vakuum ostida quritilib, shisha idishlarda vakuum sharoitida yopilgan holda chiqariladi. Odatda har bir vaksinaning yonida kerakli miqdorda eritish uchun idishchada suyuqlik bo’ladi. Eritilgan vaksina 4 soat mobaynida ishlatilishi kerak. Ishlatilmay qolgan vaksina zararsizlantirilib, tashlab yuboriladi.
Shuni esda tutish kerakki, tirik vaksinalar bilan emlashdan 2 kun oldin va emlangandan keyin 7-10 kun mobaynida antibiotik va sulfanilamid dorilar qabul qilmaslik kerak.