O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg

aholi soniga nisbatan) 
 
Yillar 
Kasallanish 
ko’rsatkichi 
 
Yillar 
 
Kasallanish    
ko’rsatkichi 
 
1982 
109,3 
1991 
68,0 
1983 
117,7 
1992 
78,9 
1984 
94,3 
1993 
54,3 
1985 
90,4 
1994 
62,9 
1986 
86,1 
1995 
60,9 
1987 
94,9 
1996 
120,6 
1988 
96,6    
1997 
102,2 
1989 
75,8 
1998 
102,3 
1990 
86,5 
1999 
101,3 
 
 
1-Masala.  Jadvaldagi  boshlang’ich  berilganlarga  asosan,  millimetrga 
bo’lingan  qog’ozda  VGA  bilan  kasallanishning  ko’p  yillik  o’zgarish  sur’ati 
chizilsin. 
2-Masala.  Tasvirlangan  kasallanishning  ko’p  yillik  o’zgarish  sur’ati  tahlil 
qilinsin. 
3-Masala.              O’rtacha              siljish              usuli              bilan              kasallanish 
ko’rsatkichining dinamik qatori tekislansin.  
Masalan: 
1983-yil uchun (109.3+117.7+94.3) / 3=107.1  1-nchi tekislangan ko’rsatkich 
1984 yil uchun (117.7+94.3+94.3) / 3=100.8 2-nchi tekislangan ko’rsatkich 
4-Masala.  O’rtacha  siljish  usuli  bilan  ko’p  yillik  o’zgarish  sur’atining 

 
105 
chamalab qilingan tahlil natijalarini yozma ravishda ifodalang. 
5-Masala.  Jadvaldan  foydalanib,  kasallanishning  o’rtacha  ko’p  yillik 
ko’rsatkichi  (u)  ni  aniqlansin  va  quyidagi  formulaga  asosan  bu  ko’rsatkichning 
o’rtacha kvadratik siljishi hisoblansin. 
          ∑y 
Y= 
            n 
bunda: 
u - har bir yildagi kasallanish ko’rsatkichi.  
∑ - kasallanish ko’rsatkichlari  yig’indisi. 
 
n - tahlil qilinayotgan yillar soni. 
 
u=√∑(∑y­e) / n­1 
bunda: 
u (sigma) - o’rtacha kvadratik og’ish 
(∑u-u)
2
  -  yillar  bo’yicha  o’rtacha  ko’p  yillik  ko’rsatgichga  nisbatan  haqiqiy 
ko’rsatkich siljishlari kvadratlarining yig’indisi. 
n - tahlil qilinayotgan yil hisobga olinmagandagi yillar soni. 
6-Masala.  Eng  kichik  kvadratlarning  qisqartirish  usuli  bilan  dinamik  qator 
tekislansin va 2-chi jadval to’ldirilsin. 
7-Masala.  UT=a+vx  ga  asosan  to’g’ri  chiziqli  tendensiyaning  nazariy 
ko’rsatkichi  hisoblansin  va  kasallanishning  ko’p  yillik  o’zgarish  sur’ati    tizimiga 
tushirilsin. 
 
8-Masala. Fazalar davri orasidagi davomiylik oralig’i, ularning boshlanish va 
tugallanish vaqtlari hamda davrlar soni ko’rsatilsin 
Har  bir  yil  uchun  haqiqiy  ko’rsatkichdan  foydalanib  uning  nazariy 
ko’rsatkichi egri chizig’idan og’ishi aniqlansin. 
Buning  uchun  koordinataning  gorizontal  o’qiga  tahlil  qilinayotgan  yillar  bir 
xil  oraliqda  qo’yilib,  ular  kasallanishning  nazariy  egri  chizig’ini  ifodalaydi, 
vertikal o’qiga esa kasallanishning nazariy qiymatiga nisbatan haqiqiy qiymatning 
og’ishi  "O"  deb  qabul  qilingan  gorizontal  o’qining  yuqori  va  quyi  tomonlariga 
tanlab olingan masshtablarida qo’yiladi. 
19-jadval 
VGA bilan kasallanishni o’rganishda ko’p yillik dinamikasini yakuniy 
materiallari 
 
Yillar 
 
Kasallanish 
ko’rsatkichi 
(U) 
Kasallanish 
ko’rsatkichi 
raqamlari 
     (x) 
 
 
x
2
 
 
 
xu 
1982 
109,3 
 
 
 
1983 
117,7 
 
 
 
1984 
94,3 
 
 
 

 
106 
1985 
90,4 
 
 
 
1986 
86,1 
 
 
 
1987 
94,9 
 
 
 
1988 
96.6 
 
 
 
1989 
75.8 
 
 
 
1990 
86.5 
 
 
 
1991 
68,0 
 
 
 
1992 
78.9 
 
 
 
1993 
54,3 
 
 
 
1994 
62,9 
 
 
 
1995 
60,9 
 
 
 
1996 
1 20.6 
 
 
 
1997 
102.2 
 
 
 
1998 
102,3 
 
 
 
1999   
101,3 
 
 
 
∑n=18 
 ∑u= 
  x= 
   ∑ x
2
= 
  ∑xu= 
 
20-jadval 
Davriylikni aniqlash 
 
Yillar 
 
Kasallik 
ko’rsatkichi 
 
UT 
 
Og’ishi 
(otklonenie) 
(u-UT) 
1982 
109,3 
 
 
1983 
117,7 
 
 
1984 
94,3 
 
 
1985 
90,4 
 
 
1986 
86,1 
 
 
1987 
94,9 
 
 
1988 
96.6 
 
 
1989 
75.8 
 
 
1990 
86.5 
 
 
1991 
68,0 
 
 
1992 
78.9 
 
 
1993 
54,3 
 
 
1994 
62,9 
 
 
1995 
60,9 
 
 
1996 
120.6 
 
 
1997 
102.2 
 
 
1998 
102,3 
 
 
1999 
101,3 
 
 
p=18 
u=89,37 
 
 

 
107 
YUQUMLI KASALLIKLAR YILLIK  
DINAMIKASINING TAHLILI 
 
Tahlilning  maqsadi:  yil  davomida  epidemik  jarayonning  namoyon  bo’lish 
shakllari bo’yicha kasallanishning sabablarini baholash.  
Hal qilinishi kerak bo’lgan masala: 
1. Epidemik jarayon namoyon bo’lishining ayrim shakllarini aniqlash. 
2.    Yil davomida har bir shakllarning jadalligini baholash. 
3.    Har bir shaklning yillik kasallanish yig’indisidagi ulushi. 
4.  Shular  asosida  epidemik  jarayonning  yetakchi  omillari  belgilanadi  va  uni 
boshqarish uchun epidemik jarayon kelib chiqish mexanizmi va sabablari haqidagi 
g’oyalar ilgari suriladi. 
Yil  davomida  hamma  yuqumli  kasalliklarga  notekis  tarqalish  xarakterli. 
Kasallanishning  yil  davomida  davriy  o’zgarishi,  ya’ni  ko’payib  borishi  va 
susayishi ma’lum sabablarga bog’liqdir. 
Yil  mobaynida  doimo  ta’sir  etuvchi  sabablar  yil  davomidagi  kasallanishni 
shakllantiradi.  Yil  davomidagi  kasallanish  bu  davriy  va  doimiy  bo’lmagan 
sabablarni e’tiborga olmagan  holda aynan Shu sharoitlarda epidemik jarayonning 
minimal  jadalligidir.  Ayrim  hollarda  uni  mavsumlararo  kasallanish  deb  ham 
aytiladi.  Davriy  ta’sir  etuvchi  sabablar  yil  davomidagi  kasallanishga  epidemik 
ustamani shakllantiradi. Bu sabablar har doim yilning ma’lum bir mavsumida yoki 
davrida  ta’sir  qiladi,  Shuning  uchun  ularni  mavsumiy  sabablar  deb  yuritiladi, 
ushbu  jarayonning  namoyon  bo’lish  shaklini  esa  -  mavsumiy  kasallanish  deb  ay-
tiladi.  Mavsumiy  epidemik  jarayon  rivojlanishi  shakllarini  xarakterlab  turuvchi 
belgilardan  biri  bu  davriy  sabablar  ta’siri  boshlanishi  bilanoq  kasallanish  yilning 
aynan  bir  vaqtida  boshlanishida  va  Shu  sabablarning  faolligi  susaygach 
kasallanishning kamayishida namoyon bo’ladi. 
Mavsumiylik  bu  epidemik  jarayonning  fasllar  bo’yicha  rivojlanishining 
yaqqol  namoyon  bo’lishidir.  Kasallanishning  mavsumiy  ko’tarilishi  -  bu 
qo’zg’atuvchi  populyatsiyasi  bilan  xo’jayin  populyatsiyasining  o’zaro  ta’sirini 
qayta  o’zgarishga  olib  keluvchi  ijtimoiy  va  tabiiy  sharoitlarning  ma’lum  bir 
o’zgarishiga  epidemik  jarayonning  reaksiyasidir.  Yillik  dinamikaning  doimiy 
bo’lmagan  tasodifiy  sabablari  -  bu  Shunday  sabablarki,  ularning  natijasi 
kasallikning  birdan  avj  olib  namoyon  bo’lishidir.  Bu  sabablar  faolligining  ortishi 
yil  davomida  bir  tekis  bo’lmaydi,  bu  sabablar  ta’sirida  kasallikning  epizodik 
(to’satdan) avj olishi kuzatiladi. 
 
Kasallanishning yillik dinamikasini tahlil qilish uslubi 
 
1.  Kasallanishning  oylik  dinamikasini  aniqlash.  Bunda  kasallanishning 
o’rtacha ko’p yillik intensiv ko’rsatkichlari ularning ishonch chegarasi ehtimollik 
miqdori bilan har xil o’zgaruvchanligida qo’llaniladi (095; 099; 099,5). 
Kasallanishning  o’rtacha  oylik  dinamikasining  ko’rsatkichlari  quyidagicha 
aniqlanadi: 

 
108 
          ∑y 
Y= 
            n     bunda: 
U- ko’p yillik kasallanish darajasining o’rtacha miqdori. 
∑y - yillar davomidagi bir oylik kasallanishlar ko’rsatkichining yig’indisi. 
n - tekshirilayotgan yillar soni.  
O’rtacha  arifmetik  ko’rsatkich  chegarasi  0,99  ehtimollik  darajasi  bilan 
quyidagi formuladan topiladi: 
U + 2,6 m , bunda 
m - o’rtacha arifmetik ko’rsatkichning o’rtacha xatoligi. 
2,6 - 0,99 ehtimollik darajasiga mos kelgan koeffitsent. 
O’rtacha xatolik quyidagi formulaga asosan hisoblanadi: 
             u 
 m =   
           √ n      bunda: 
u - o’rtacha kvadrat siljish. 
n  -  tekshirilayotgan  ko’rsatkichlar  soni.  Bunday  o’rtacha  ko’p  yillik 
kasallanish darajasining har oylik aniqlanish usuli, 7 yildan kam bo’lmagan davrni 
o’z ichiga oluvchi  kasallanishning o’sish sur’atini tahlil qilishda qo’llaniladi. 
2.  Tekshirilayotgan  yillar  soni  ko’p  bo’lganda,  ko’p  yillardagi  har  oylik 
ko’rsatkichi sifatida, berilgan sharoitda ko’proq  ma’lumotga ega bo’lgan mediana 
ko’rsatkichdan foydalaniladi. 
Mediana kasallanishning o’rtacha oylik ko’rsatkichlarini o’sib boruvchi (yoki 
kamayib boruvchi) ketma - ketlikda joylashtirish yo’li bilan aniqlanadi. 
Variant soni (n) toq  bo’lganda, mediananing tartib raqami,       
        n + 1 
    
            2         qonun bo’yicha aniqlanadi. 
Variant  soni  juft  bo’lganda,  mediananing  tartib  raqamini  qator  markazida 
joylashgan ikkita variantning o’rtacha qiymati shaklida aniqlanadi. 
Yil  davomida  kasallanishning  yuqori  chegarasini  aniqlash  uchun  har  yili 
hisobga  olingan  kasallanishni  minimal  (eng  kichik)  ko’rsatkichlaridan  dinamik 
qator  tuzish  kerak  bo’ladi.  Agar  nol  ko’rsatkichlari  mavjud  bo’lsa,  u  holda  eng 
kichik  ko’rsatkich  sifatida  noldan  keyingi  ko’rsatkich  olinadi.  Shundan  keyin 
kasallanishning  o’rtacha  ko’p  yillik  eng  kichik  ko’rsatkichini  hisoblash  kerak 
bo’ladi. Uni quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi. 
                 ∑y 
 U min  = 
                  n     bunda: 
u - kasallanishning eng kichik oylik kursatkichlarining yig’indisi. 
n  -  tahlil  qilinayotgan  ko’rsatkichlar  soni.  Yil  davomidagi  kasallanishning 
yuqori chegarasini aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi: 
Uyuch = U min + Zm, 
bunda 

 
109 
m  -  o’rtacha  ko’p  yillik  ko’rsatkichning  o’rtacha  xatoligi.  Bu  quyidagicha 
aniqlanadi: 
m =  √  U min x (100000 – U min)  / n    bunda 
n - tekshirilayotgan davrdagi o’rtacha aholi soni. 
 
Kasallanishning oylik o’sish sur’atini bir xil baholash 
 
Kasallanishning  oylik  o’sish  sur’atini  bir  xilda  baholash  uchun  tizim  tasviri 
(diagramma) dan foydalaniladi. 
Chiziqli  qutbiy  diagrammaning  afzalligi  Shundan  iboratki  uning  har  bir 
gradusiga  (hammasi  bo’lib  360°)  yilning  har  bir  kuni  (365  kun)  tahminan  to’g’ri 
keladi.  Uni  chizish  uchun,  yil  davomidagi  kasallanishning  yuqori  chegarasi 
radiusning qiymati qilib olinadi. 
Aylananing  yuzi  har  30°  dan  o’tadigan  radial  chiziqlari  orqali  12  ta  teng 
bo’lakka  bo’linadi  va  har  bir  radiusga  oylarning  tartib  raqamlari  belgilanadi. 
Mediana  ko’rsatkichlariga  asosan  har  oydagi  kasallanishning  bir  xil  darajalari 
radial  chiziqlarda  aylana  markazidan  ma’lum  masofalarda  ma’lum  nuqtalar  bilan 
belgilanadi  va  Shundan  so’ng  ular  to’g’ri  chiziqlar  bilan  o’zaro  tutashtiriladi. 
Xuddi  Shuningdek,  mediana  ko’rsatkichlarining  ishonchli  yuqori  va  quyi 
qiymatlari  ham  belgilab  chiqiladi.  Bu  ikkala  chiziqlarning  kesishish  nuqtalaridan 
faslga  bog’liq  va  birdan  paydo  bo’ladigan  kasallanishlarning  boshlanish  va 
tugallanish vaqtlari aniqlanadi. 
Aylana  tashqarisida  qolgan  kasallanish  darajalari  fasliy  ko’tarilish  davriga, 
aylana ichidagilari esa fasl orasidagi davrga to’g’ri keladi. 
 
Ba’zi yilardagi kasallanishlarning o’sish sur’atini oylar bo’yicha tahlili 
 
Ba’zi  oylardagi  kasallanishlarning  o’sish  sur’atini  oylar  bo’yicha  baholash, 
bir  xil  mediana  chiziqlari  bilan  ishonchli  diagrammalarni  taqqoslash  usuli  bilan 
amalga  oshiriladi.  Buning  uchun  diagramma  tekshirilayotgan  yildagi  bir  xil 
mediana chiziqlari tushiriladi. 
 
 
Epidemik jarayonning ko’rinishlariga qarab kasallanishlarning yil  va  
oy davomidagi ulushini o’rganish 
 
Aniq bir yilning ma’lum oyidagi birdan paydo bo’ladigan kasallanishlarning 
darajasi  va  ulushini  aniqlash  uchun  kasallanishning  mavjud  ko’rsatkichlaridan 
tashqari,  ularning  ikkita  miqdoriy  alomatlaridan,  ya’ni  yil  davomidagi 
kasallanishning yuqori chegaraviy klimatlaridan foydalaniladi. 
Epidemik  jarayonlarni  namoyon  bo’lishidagi  mos  ko’rinishlar  sonining 
yig’indisini  aniqlash  yo’li  bilan  har  bir  aniq  yil  uchun  ularning  jamini  aniqlash 
mumkin. Epidemik jarayonning namoyon bo’lishi shakliga qarab, kasallanishning 
oylik va yillik o’sish sur’atini foizlarda ifodalash mumkin. Buning uchun aniq bir 

 
110 
davrdagi  mavjud  umumiy  ko’rsatkichni  100%  qilib  olinadi,  namoyon  bo’lish 
shakliga  qarab  kasallanishning  ulushi  foizlarda  tizimga  sektor  yoki  pog’ona 
ko’rinishidagi diagrammalarda ifodalanishi mumkin. 
 
Epidemiologik belgilar bo’yicha aholi kasallanishini tahlil qilish uslubi 
 
Yuqumli  kasalliklar  davriylik  jadalligi  epidemik  jarayon  profilaktika  va 
epidemiyaga  qarshi  chora-tadbirlarga  bog’liq.  Kasallanishning  davriy  jadalligi 
hududlar bo’yicha va aholining har xil guruhlari bo’yicha farq qiladi. Kasalliklarni 
o’zgarish sabablarini o’rganish asosan, xavfli omillarni  tahlil qilish, kasallanishga 
bog’liq bo’lgan sabablar haqidagi farazlar tuzish har xil sharoitlarga bog’liq. 
Kasallanish bilan bog’liq bo’lgan sabablar epidemiologik uslublar yordamida 
o’rganiladi, sharoitlarning o’zgarishi esa statistik uslublar bilan o’rganiladi va bu 
uslub  miqdor  va  sifat  jihatidan  xarakterlanadi.  Epidemik  jarayonda  kasallanish 
jadalligini  o’rganish  faqat  xavfli  omillarga  emas,  balki  alohida  aholi  guruhlariga 
yoki joyga o’sha yerning shart - sharoitlariga ham bog’liq. O’sha aholi guruhi va 
joyini  aniqlash  bu  epidemik  jarayonni  o’rganishning  asoslaridan  biridir. 
Kasallanishlarni  o’rganishda  xavfli  omillarni,  sabablarni  o’rganishdan  tashqari, 
profilaktik  va  epidemiyaga  qarshi  chora-tadbirlarning  samaradorligini  ham 
o’rganishda korrelyacion, dispersion va regression usullardan ham foydalaniladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
111 
KORRELYATSION TAHLIL USULI 
 
Ushbu  usul  o’rganilayotgan  sababchi  omil  natijasida  kasallikning  qay 
darajada yuzaga chiqishini aniqlab beradi. 
 
 
 
Korrelyatsion koeffitsent bo’yicha korrelyatsion bog’lanishni baholash 
jadvali 
 
Bog’lanish 
kuchi 
Bog’lanish             xarakteri 
To’g’ri ( + ) 
Teskari ( - ) 
Bog’lanish 
yo’q 
0,0 
0,0 
Kuchsiz 
0,01 dan 0,29 
-0,01 dan -0,29 
O’rtacha 
0,30 dan 0,69  
-0,30 dan -0,69  
Kuchli 
 0,70 dan 1,00 
-0,70 dan -1,00 
To’liq 
1,0 
-1,0 
 
 
Regression  tahlil  natijalari,  o’zgarishlarning  yaqqolligidan  sababchi  omil 
(sharoit,  chora-tadbirlar  va  boshqalar)  natijasida  o’zgarish  darajasidan  kelib 
chiqadi.  Masalan,  ichak  o’tkir  infeksiyalarining  aholi  orasida  o’zgarishi,  aholi 
orasidagi  foydalaniladigan  vodoprovod  ichimlik  suvi  Davlat  standarti  talablariga 
javob bermaydigan vodoprovod suvlarining sonini o’zgarishi bilan bog’liq. 
Dispersion  tahlilda  1  ta  yoki  bir  necha  o’rganiluvchi  omillar  natijasida 
kasallanish ko’rsatkichini % hisobida aniqlanadi. 
To’g’ri chiziqli korrelyatsiya koeffitsentini aniqlash xavfli omilga bog’liq. 
To’g’ri chiziqli korrelyatsiya koeffitsenti guruhlar kuzatuvida va undan ko’p 
hollarda qo’llaniladi. (p - 30) koeffitsentni hisoblash asosida aniqlanuvchi qatorda 
ko’rsatkichlarning  o’zgarishini  (O’RTA)  tekshiriluvchi  o’rtacha  arifmetik 
qatorlardan  o’rganiluvchi  sababning  (sharoit,  chora-tadbir  va  boshqalar)  yuzaga 
chiqish  miqdorini  aniqlash  yotadi,  korrelyatsiya  koeffitsentini  hisoblash  quyidagi 
formula bo’yicha olib boriladi. 
xu  -  korrelitsiya  koeffitsenti,  bog’lanish  kuchi  va  xarakterini  o’rganiluvchi 
omillar o’rtasida (sharoit, sabab, chora-tadbir va boshqalar) va o’rtacha arifmetik 
qatordan  to’g’ri  keluvchi  tekshiriluvchi  x  qatorda  o’zgaruvchi  har  qanday 
kattaliklar x va u ga bog’liqligi. 
Misol uchun  "K"  shahrining dizenteriya  "Zonne"  va  virusli   gepatit  A   bilan 
kasallanishlari o’rtasidagi  korrelyatsiyani hisoblaymiz. 
 
 
 

 
112 
Yillar  Dizenteriya 
bilan 
kasallanish 
(x) 
VGA 
bilan 
kasallanis
h (u) 
 
 
 
 
 
1 
587 
150  190 
-51 
36100  2601  9690 
2 
284 
164  -113 
-37 
12769  1369  4181 
3 
440 
218  43 
16 
1849 
256 
688 
4 
241 
237  -156 
36 
24336  1296  5616 
5 
433 
237  36 
36 
1296 
1296  1296 
∑n=5 
 
∑x = 1985 
 
∑u= 1006 
 
∑dx=0 
 
∑du=0 
 
∑dx2= 
76350 
 
∑du2
= 
6818 
 
∑dxdu= 
21471 
 
 
Dizenteriya bilan o’rtacha ko’p yillik kasallanish: 
                  1985 
     X  =                =397 
                  5         
dx
1
 = 587 -  397 = 190                           dx
2
 = 284 - 397 = - 113 va boshq. 
 
VGA o’rtacha ko’p yillik kasallanish: 
 
                  1006 
     U =                = 201,2.1.1 fxu 
                  5         
du
1
 = 150 -  201,2 = -51,2                    du
2
 = 164 – 201,2 = - 37,2 
 
                               ∑dx   x  du              21471 
     1.1.1. fxu  =                                   =                             =0,4 
                              √dx
2
   x  du
2
              √76350 x 6818 
 
Korrelyatsion  koeffitsientning  nechog’li  ishonchliligini  o’rtacha  xatoliklar 
kattaligi  bilan  taqqoslab  tekshiriladi.  Korrelyatsiya  koeffitsienti  o’rtacha  xatosi 
quyidagi formula bilan hisoblanadi: 
           1+f2 
Mf = 
             n 
bu yerda 
f - korrelyatsiya koeffitsient kattaligi 
n - qatordagi juftlik a’zolar soni. 
Agar  korrelyatsiya  koeffitsienti  kattaligi  o’rtacha  xatosidan  kamida  3  marta 
yuqori bo’lsa, korrelyatsiya koeffitsienti kattaligi ishonchli hisoblanadi. 
 
 

 
113 
XAVFLI OMIL BO’YICHA KASALLANISHNI ANIQLASHDA 
KORRELYATSIYA O’ZGARISHLARI 
 
Nisbiy  jihatdan  katta  sonli  kuzatuvlarda  ko’rsatkich  kattaliklari  bo’yicha  va 
umumiy ma’lumotlar bo’yicha korrelyatsiya aniqlashni bajarish hollarida ko’p vaqt 
sarflanadi. Bu holatlarda to’g’ri kelmagan ko’rsatkichlar aniqlanishiga olib keladi, 
shartli  raqamlar  yoki  o’zgarishlar  bo’ladi.  Korrelyatsiya  koeffitsientini  aniqlash 
uslubida o’rganiluvchi omillar o’rtasidagi bog’lanish kuchi va xarakteri kattaligiga 
etarli  aniqlik  kiritiladi.  O’rganiluvchi  qatorlarning  tekshiriluvchi  ko’rsatkichlarini 
to’g’ri  yoki  teskari  sinxron  o’rganishda  qo’llanilmaydi,  chunki  epidemiologik 
amaliyotda bu kam uchraydi. 
Korrelyatsiyannig  koeffitsienti  o’zgarishini  aniqlashda  Spirion  usuli 
qo’llaniladi - r (ro). 
          6∑dx
2
    
pxy  =  1-  
          (n
2
-1) 
 
bu yerda 
rxu - korrelyatsiya koeffitsienti o’zgarishi 
d - dispersiya (o’zgarishlarning tartibli raqami o’rtasidagi farq) 
n - tekshiriluvchi kuzatish juftliklar soni 
∑- jami belgisi 
 
 S
h
ah
arl
ar 
 
Prof.ko’rik 
rejasining baj. 
% hisobida (x) 
Prof.ko’rikda 
aniqlangan 
kasallarning 
o’rtacha soni % 
hisobida (y) 
Tartib raqami 
(rang) 
Ranglar 
farqi (d) 
d
2 
x 
y 
O 
109,5 
80,1 
1 
2 
-1 
1 
B 
84,5 
80,7 
7 
1 
6 
36 
V 
100,6 
77,4 
2 
4 
-2 
4 
I 
96,0 
70,0 
3 
6 
-3 
9 
K 
93,4 
79,6 
5 
3 
2 
4 
S 
95,0 
75,0 
4 
5 
-1 
1 
D 
91,0 
61,0 
6 
7 
-1 
1 
n=7 
 
 
 
 
∑d = 0  ∑d
2
 = 56 
 
          1-6,56    
      xy  =                = - 0,99 
                  7(72-1) 
Korrelyatsiya  koeffitsient  yuqoridagi  misolda  profilaktik  ko’rik  bilan  ushbu 
ko’rikdagi  aniqlangan  bemorlar  o’rtasidagi  to’g’ri  musbat  bog’lanish  kuchsiz 
darajada ekanligini ko’rsatadi. 

 
114