O. Nazarbaev, b erejepOva, b. QalmuratOv İSBİlermenlik tiykarlari

1-sızılma. İsbilermenliktin’ a’hmiyetli printsipleri ha’m sha’rtleri.
Xızmetin, a’melge asırıw wazıypaların, usılların biyg’a’rez ra’wishte 
o’zi belgilep aladı. İsbilermenlik – bazar ekonomikasına ta’n arnawlı 
2
«Elimizdi modernizatsiyalaw jolın izbe-iz dawam ettiriw – rawajlanıwı-
mızdın’ a’hmiyetli faktorı». Prezident İslam Karimovtın’ O’zbekstan Respublikası 
Konstitutsiyası qabıl etilgeninin’ 18 jıllıg’ına bag’ıshlang’an saltanatlı ma’resim-
degi bayanatı.//Erkin Qaraqalpaqstan, 2010 jıl 8-dekabr №147

---

10
xızmet tu’ri bolıp, isbilermen payda alıw maqsetinde o’nim islep shıg’aradı 
yaki xızmet ko’rsetedi. İsbilermen o’z qaramag’ında, iyeliginde isletip 
yaki o’zge mu’lkten paydalanıp tovar islep shıg’arıw yaki xızmet ko’rsetiw 
jolı menen pul tabıwshı shaxs. Mu’lkti ijarag’a beriwshiler, puldı amanat 
banklerine qoyıp yamasa qarızg’a pul berip protsent alıwshılar isbilermen 
emes. Bunday jag’daylar isbilermenlikke kirmeydi. İsbilermenlik 
mashaqatlı is bolıp ha’mmenin’ de qolınan kele bermeydi. İsbilermenlik 
penen shug’ıllanıwshı insannın’ a’lbette tayarlıg’ı bolıwı lazım. 
İsbilermenlikke qızıqqan intalı insanlar xalıqtın’ ishinen ko’plep tabıladı. 
Biznes – o’zine tartıwshı o’zgeshelikke iye bolıp, ol o’z iyrimine ko’plegen 
insanlardı tartadı.
O’zbekstan ha’m Qaraqalpaqstan Respublikalarının’ «İsbilermenlik 
haqqında» g’ı Nızamlarında isbilermenlik du’zilmeleri, olardın’ 
sho’lkemlestiriwshilik–huquqıy tu’rlerine qaramastan, to’mendegi huquq 
ha’m minnetlemeleri ko’rsetip berilgen. Nızamg’a muwapıq ha’r qanday 
isbilermenlik subekti to’mendegi huquqlarg’a iye:
1. Ma’mleket nızamları, Oliy Majlis, Joqarg’ı Ken’es qararları ha’m 
ma’mleketlik basqarıw organları hu’jjetleri menen qadag’an etilmegen ha’r 
qanday xojalıq xızmeti menen shug’ıllanıw;
2. Nızamg’a qarsı bolmag’an ha’r qanday ka’rxana yamasa sho’lkem 
du’ziw;
3. İsbilermenlik xızmetin alıp barıw ushın sha’rtnama tiykarında 
basqa puqaralardın’, ka’rxanalardın’, sho’lkemlerdin’, sol esaptan sırt ellik 
yuridikalıq ha’m fizikalıq ta’replerdin’ mu’lkin, pul qarjıların ha’m bazı 
bir mu’lkke bolg’an huquqların tartıw;
4. Nızamlı jol menen qolg’a kirgizilgen mu’lkten paydalanıp basqa 
xojalıq subektlerinin’ xızmetinde qatnasıw;
5. Respublikadag’ı ha’rekettegi nızamlar ha’m du’zilgen sha’rtnamalar 
tiykarında o’zinin’ xojalıq bag’darlamasın biyg’a’rez qa’liplestiriw;
6. O’z o’nimi ha’m xızmeti ushın tutınıwshını ha’m ta’miyinlewshini 
biyg’a’rez tan’law;
7. İslep shıg’arg’an tovarına ha’m ko’rsetetug’ın xızmetine tarif ha’m 
bahalardı biyg’a’rez belgilew;
8. Jallanba jumısshılardı a’meldegi nızam ha’m miynet sha’rtnaması 
tiykarında jumısqa qabıl etiw ha’m jumıstan bosatıw.
Juwmaqlastırıp aytatugın bolsaq, isbilermenliktin’ a’hmiyetli belgile-
rine to’mendegiler kiredi:

---

11
xojalıq xızmetin alıp barıp atırg’an subektlerdin’ o’z betinsheligi 
–
ha’m erkinligi. Huquqıy normalar shegarasında ha’r bir isbilermen ol 
yamasa bul ma’sele boyınsha o’z betinshe qarar qabıl etiwi mu’mkin;
ekonomikalıq ma’pdarlıq. İsbilermenliktin’ tiykarg’ı maqseti maksi-
–
mal da’rejede da’ramat alıwdı go’zlep, ja’miyetlik rawajla nıwg’a da 
o’z u’lesin qosıwdan ibarat;
xojalıq ta’wekelshiligi ha’m juwapkershilik. Ha’r qanday esap-
–
sanaqta da anıq emeslik ha’m ta’wekelshilik bolıwı mu’mkin.