O. Nazarbaev, b erejepOva, b. QalmuratOv İSBİlermenlik tiykarlari

4. Reklama ha’m sawda-satıqtı xoshametlew
Tovarlardın’ assortimenti, tutınıw o’zgeshelikleri menen tanıstırıw 
sawda-satıqtın’ ju’z beriwi ushın qolay sharayat jaratadı. Tovar ha’m 
xızmetler reklaması usı wazıypanı orınlaydı.
Amerika Marketing Awqamının’ anıqlamasına qarag’anda – reklama 
bul ideyalar, tovarlar ha’m xızmetlerdi olardın’ qatnasıwısız anıq buyırt-
pashı esabına o’tkiziw ha’m alg’a su’riwdin’ tu’rli forması bolıp esaplanadı. 
Marketing printsiplerine muwapıq reklama menen baylanıslı xızmetlerdi 
izertlew to’mendegi 3 tiykarg’ı bag’darlarda alıp barıladı:
1. Tutınıwshılardı u’yreniw.
2. Tovardı tallaw.
3. Bazardı tallaw.
Bazardı tallawdag’ı tiykarg’ı faktorlarg’a – aymaqlardın’ hawa rayın-
dag’ı ayırmashılıqları, xalıqtın’ u’rip-a’detleri, tilekleri, xalıqtın’ top-
lanıwı, awıl ha’m qala bazarlarının’ o’zine ta’n o’zgeshelikleri kiredi. 
Bunda ka’rxana, taraw, usaqlap satıw firmalarının’ sawda statistikası 
mag’lıwmatları ha’m xabarlarınan paydalanıladı. Reklama jumısının’ 
keyingi basqıshı – xabarlandırıw yamasa xabarnamalar tarqatıw bolıp, onı 
tarqatıw usılları ha’r qıylı bolıwı mu’mkin: tikkeley reklama; baspa so’z 
arqalı reklama; baspadan shıg’atug’ın reklamalar; ekran arqalı reklama; 
sırtqı reklama; transport arqalı reklama; sawda orınlarındag’ı reklama – 
magazin vitrinaları, sawda zalındag’ı planshetler, belgiler, tovar belgileri 
menen bezetilgen ıdıslarg’a jaylastırıw; estelik tovarları arqalı reklama – 
rushkalar, saqqız, tu’rli papkalar ha’m basqalar.
Ko’rgizbe, yarmarkalar arqalı kommertsiyalıq tamasha ilajların 
a’melge asırıw reklamanın’ o’zine ta’n usıllardan esaplanadı. Bul usıldın’ 
o’zine ta’nligi sonda – tovarlardın’ haqıyqıy tu’ri, shırayı, beti ha’m 
o’zgeshelikleri ashıp beriledi. Reklamanın’ usılları ha’m quralları bir-birin 

---

42
toltıradı ha’m o’z-ara bir-birine ja’rdem beredi. Tovar satıwdı xoshametlew 
usılları u’sh toparg’a bo’linedi:
1. O’nimdi satıwdı qarıydarlarg’a salıstırmalı xoshametlew;
2. Tovarlardın’ jan’a modelin shıg’arıwg’a o’tiw;
3. Satıwshılarg’a – du’kanlar, ko’rgizbe zalları xızmetkerleri ha’m 
basqalarg’a salıstırg’anda tovar satıwdı xoshametlew.
Ruwxıy xoshametlewdin’ tu’rlerine de biyparwa bolmaw maqsetke 
muwapıq. Sebebi xızmetkerlerdi bunday xoshametlew haqqındag’ı xosh 
xabardı islewshiler arasında tarqatıw ha’m onın’ semya ag’zalarına 
jetkiziw arqalı a’melge asırıladı.