O. Nazarbaev, b erejepOva, b. QalmuratOv İSBİlermenlik tiykarlari

4. Ka’rxananı sho’lkemlestiriw, du’ziw ushın kerekli hu’jjetler
ha’m olardı ra’smiylestiriw
Ka’rxananı ma’mleketlik dizimnen o’tkiziw ka’rxananın’ ustavı 
ha’m eger de ka’rxana bir neshe shaxslar qatnasıwında du’zilgen bolsa, 
ka’rxananın’ du’ziliwi haqqında sha’rtnama tiykarg’ı du’ziw hu’jjeti 
bolıp xızmet qıladı. Ustavta nege tiykarlanıp ka’rxana du’zilip atır, 
onın’ qısqasha yamasa tolıq atı ko’rsetiledi. Xojalıq xızmetinin’ maqseti, 
wazıypaları yag’nıy isbilermenlik xızmetinin’ bag’darları anıqlanadı, 
sonday-aq litsenziya alıw lazım bolg’an xızmet tu’rleri anıqlanadı, 
ka’rxana minnetlemeleri belgilep qoyıladı. Ka’rxananın’ ma’nzili, telefonı 
ha’m telefaksı, birinshi finans jılının’ baslanıw waqtı ko’rsetiledi. Xojalıq 
xızmetin baslaw ushın ustav qarjısının’ ko’lemi anıqlanadı.
A’meldegi nızamlar tiykarında ka’rxananın’ huquqları, dividend to’lew 
ha’m de da’ramattı bo’listiriw ta’rtibi ustavta ko’rsetip beriliwi lazım. 
Sonday-aq, ustavta ka’rxananı basqarıw, onın’ joqarg’ı organı belgilengen 
boladı.
Egerde ka’rxana sherikshilik, shirketshilik, aktsionerlik tiykarda 
sho’lkemlesken bolsa, onda basqarıw ken’esi bolıwı mu’mkin. Bunda 
ka’rxananın’ ulıwma ma’jilisi yamasa konferentsiya qararı menen ra’smiy 
ha’m basqarıwshı shaxslar, olardın’ wazıypaları ha’m wa’killikleri 
belgilenedi. Ka’rxana basshısı, onın’ orınbasarları ha’m basqa ag’zalarının’ 
wazıypa ha’m de huquqları anıqlanadı. Ka’rxananın’ reviziya komissiyası 
ag’zaların saylaw ha’m onın’ wazıypaları, is qag’azların alıp barıwg’a 
qoyılatug’ın talaplar ko’rsetip beriledi. Du’ziwshilerdin’ sha’rtnamasında, 
ja’ma’a’t ta’repinen ka’rxananı sho’lkemlestiriwdin’ sharayatları anıq 
ko’rsetilgen bolıwı lazım. Onda ha’r bir qatnasıwshının’ qarjı qosıwdag’ı 
u’lesi anıq ko’rsetilgen boladı.
Du’ziwshilerdin’ sha’rtnamasında to’mendegiler sa’wlelengen bolıwı 
lazım: ka’rxananı du’ziwde ta’replerdin’ qayılshılıg’ı; ka’rxananın’ 
maqseti, xızmet bag’darları; yuridikalıq ta’reptin’ o’z huquqların iyelew 
sharayatları; ustav qarjıları ha’m og’an iyelik etiw huquqı; ma’pler ha’m 
ja’njellerdin’ sheshiliw ta’rtibi; ka’rxanada islewshilerdin’ huquq, minnet 
ha’m wazıypaları; da’ramattı bo’listiriw; awısıq fondlardı sho’lkemlestiriw; 
ka’rxana ag’zalarının’ dawıslarının’ sanı; basqarıw organı; ka’rxana 
xızmetin toqtatıw sha’rti; sha’rtnamanı ku’shke engiziwdin’ sharayatları.
Ka’rxana ustavı ha’m du’ziwshilerdin’ sha’rtnama joybarı ulıwma 
ma’jiliste ko’rip shıg’ılıp, tastıyıqlanadı ha’m tiyisli bayanlama du’ziledi.

---

34
Ka’rxananı sho’lkemlestiriwdi ra’smiylestiriw. Ma’mleketlik dizimnen 
o’tkizilgennen ha’m isbilermenlik xızmetine ruxsat etilgennen son’, 
ka’rxana basshıları do’n’gelek mo’rge ha’m basqa shtamplarg’a buyırtpa 
berip, bankte esap betin ashtırıp, salıq inspektsiyası, xalıqtı sotsiallıq 
qorg’aw fondı ha’m ba’ntlik xızmeti orayınan dizimnen o’tkiziwi 
sha’rt. Do’n’gelek mo’r ha’m basqa shtamplardı tayarlawg’a buyırtpa 
beriwden aldın ka’rxana jaylasqan ma’nzili rayonlıq ishki isler bo’limine 
ka’rxananın’ dizimnen o’tkenligi haqqındag’ı ha’kimiyat qararınan 
ko’shirme (notarial ma’kemesinen tastıyıqlang’an halda), ha’kimiyat 
tastıyıqlag’an mo’r ha’m basqa shtamplardın’ nusqaları sızılmasınan eki 
nusqa da tapsırıladı. İshki isler bo’limi jazba tu’rde olardı tayarlaw ushın 
ruxsatnama beredi. Mo’r ha’m shtamplardı tayarlaw ushın buyırtpag’a 
firmalıq blanka nusqasın qosıw kerek. Keyinirek bul blank ma’mleketlik 
patent ma’kemesi ta’repinen beriletug’ın isbilermenlik sistemasındag’ı 
tovar belgisi menen toltırılıwı mu’mkin. Qaysı bankten esap betin ashıw 
isbilermennin’ o’z erkine baylanıslı. Bankten esap betin ashıw ushın: 
arza, ha’kimiyat tastıyıqlag’an ustav, du’ziwshiler hu’jjetleri, notarius 
tastıyıqlag’an imza u’lgileri, mo’r ha’m shtamplar menen tastıyıqlang’an 
kartoshkalar, ha’kimiyatdan dizimnen o’tkenligi, salıq inspektsiyasınan 
dizimnen o’tkenligi haqqındag’ı qarardan ko’shirme usınıladı.
Sonday-aq, yuridikalıq ta’rep bolmag’an isbilermende bankten esap 
betin ashıwı mu’mkin. Bunın’ ushın arza, isbilermennin’ ma’mleketlik 
dizimnen o’tkenligi haqqındag’ı gu’walıg’ınan ha’m o’z imzasının’ notarial 
ken’se tastıyıqlag’an nusqası ha’m ja’ne salıq inspektsiyasında dizimde 
turg’anlıg’ı haqqındag’ı mag’lıwmatnama bolıwı kerek.
Eger de isbilermen qaytıs bolsa, isbilermenlik xızmetin a’melge asırıw 
boyınsha minnetlemeler onın’ miyrasxorına o’tedi. Bunda onın’ atına 
ashılg’an esap betin qaytadan ra’smiylestiriwge tuwra keledi. Miyrasxor 
nızamlı turde o’z xızmetin baslawdan aldın bank sho’lkemine esap betin 
o’zinin’ atına qayta ra’smiylestiriw ushın arza, notarius tastıyıqlag’an 
o’z imzasının’ u’lgisi bolg’an kartoshka ha’m miyrasxorlıq haqqındag’ı 
hu’jjettin tapsırıwı kerek.
Barlıq isbilermenler o’zleri jasaytug’ın jerdegi xalıqtı sotsiallıq qorg’aw 
ha’m ba’ntlik xızmeti orayınan dizimnen o’tiwi kerek.