O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

23-jadval
Urug'Iarning unib chiqishiga doir ma’lumotlar farqi
0 ‘rtacha unuvchanlik foizi quyidagicha 
b o ig a n d a
Y o‘1 qo‘yiladigan 
farq, +
100 dan
98 gacha
± 2
97,9 »
95 »
+2
94,9 »
90 »
±4
84,9 »
85 »
± 5
84,9 
»
80 »
+5,5
To‘rtala namunadan bittasining farqi yo‘1 qo‘yiladigan darajadan 
ortiq b o iib chiqsa, unib chiqish qobilyati va unuvchanlik foizi qolgan 
uchta namunaga qarab aniqlanadi. Agar ikkita namunaning farqi yo‘1 
qo‘yiladigan darajadan ortiqroq b o iib chiqsa, urugiam ing unib chiqish 
qobilyati bilan unuvchanligi qaytadan (takroran) aniqlanadi.
Lavlagi urugiarining unuvchanligini aniqlash, Teshigi 2 mm li elakdan 
o ‘tm ay qolgan lavlagi u ru g ia ri tozalanadi. Tozalab ajratib olingan 
u ru g ia r elakdan o‘tkazilib, yirik va mayda u ru g iarg a ajratiladi. H ar 
qaysi ajratm adagi u r u g ia r sanab chiqiladi. So‘ngra barcha sonlar 
qo‘shilib, olingan umumiy urug‘ning miqdori aniqlanadi. U rugiam ing 
umumiy miqdorini hamda yirik, o ‘rtachava mayda urugiam ing sonini 
bilgan holda ular necha foizni tashkil etishi hisoblab chiqiladi. Shundan 
keyin unuvchanligini aniqlash uchun har qaysisi 100 donadan iborat

---

to ‘rtta urug‘ namunasi olinadi. Shu bilan birga har qaysi namunadagi 
yirik, o‘rtacha va mayda urug‘lar soni ularning toza urug‘dagi foizi 
nisbatiga to ‘g‘ri keladigan bo iish i kerak.
U ru g ia r qum solingan o ‘stirish idishchalarida undiriladigan b o isa, 
harorati o‘zgaruvchan holda, ya’ni 18 soat mobaynida 20 °C va 6 soat 
mobaynida 30°C qilib saqlanadi. U ru g ia r qorong‘ida undiriladi. Loaqal 
bittadan o'sim ta chiqargan u ru g ia r ham unib chiqqan urug‘ hisoblanadi. 
U rugiarning unuvchanligi unib chiqqan u ru g ia r soniga qarab hisob 
qilib boriladi. Lavlagi urugiarining unuvchanligini aniqlash uchun 100 
dona urug‘dan iborat namuna tuzish tartibi quyidagicha boiadi:
K o‘zi 4,3 va 2 mm b o ig a n elakdan 20 g toza urug‘ elanadi, bunda:
Teshigi 4 mm b o ig a n elak 509 ta, ya’ni 76 %;
Teshigi 3 mm b o ig a n elak 134 ta, ya’ni 20 %;
Teshigi 2 mm b o ig a n elak 27 ta, ya’ni 4 % urug‘ qoladi.
Jami 670 ta urug‘, ya’ni 100 % b o iad i.
Shunday qilib yirik, o ‘rtacha va m ayda u r u g ia r umumiy urug‘ 
sonining tegishlicha 76,20 va 4 foizini tashkil etadi: Demak, 100 dona 
urug'dan iborat nam una olish kerak b o is a , biz birinchi yirik urug‘ 
ajratmasidan 76 ta, ikkinchi o ‘rtacha urug‘ ajratmasidan 20 ta va mayda 
urug‘ ajratmadan 4 ta urug‘ olishimiz kerak boiadi.
Lavlagining urug‘i yirik-mayda b o iad i, demak unuvchanligi, ekishga 
yaroqliligi va boshqa sifatlari ham har xil b o ia d i. Shuning uchun 
urug‘ning unuvchanligi yuqoridagi usulda aniqlanadi.
Lavlagining yirik-m aydaga ajratilgan u ru g id a n ajratm alarg a 
boiinm aydi va unuvchanligi sinaladigan namunalar oddiy usulda olinadi.