O 'z b e k is t o n respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsuc ta’lim vazirligi r. A. Z o h id o V


Download 30.82 Kb.
Pdf ko'rish
bet5/16
Sana25.09.2017
Hajmi30.82 Kb.
#16431
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16

to‘yingan  quruq  bug‘dir.
I м  n u q tad an   keyingi jaray on  bug'ning  o 'ta   qizish  y o'n alish id a  yoki 
aksincha  kondensatsiyalanish  yo'nalishida  ketishi  m um kin.
Agar silindrga  o'zgarm as  bosim da  issiqlik  keltirilishi  davom   ettirilsa, 
u holda to'yingan  quruq bug'  o 'ta  qizigan bug'ga aylanishi  111  —  1  izobara 
b o 'y ich a  davom   etadi,  bu  izobara  endi  izoterm a  b o 'la  olm aydi,  chunki 
keltirilgan  issiqlik  bug'ning  qizishiga  va  harorat  oshishiga  sa rf bo'ladi.
Agar  to 'y in g an   quruq  b u g 'd a n   ( l 11  nuqta)  o 'zgarm as  b o sim da  va 
h aro ratd a  issiqlik olib  ketilsa,  u  holda  1  kg to 'y in g an  bug'  asta-sekin  I м-
11  chiziq bo'yicha kondensatlanib,  1  kg suvga aylanadi  (11 nuqta).  Shunday 
qilib,  l 1  —  1"  chiziq  bo 'y ich a  chapdan  o'ngga  ketadigan  jaray o n   bug' 
hosil  bo'lish jarayoni,  l 1 —  I м  chiziq bo'yicha  o 'n g d a n   chapga  ketadigan 
jarayon  esa,  kondensatlanish jarayoni  deb  ataladi.
E ndi  1  kg  suv 
p J'>pl
  bosim d a  bu g 'g a  aylanish  ja ra y o n in i  k o 'rib  
chiqam iz.  M a’lumki,  bosim ortishi bilan qaynash  harorati ham   ko'tariladi. 
Suv  qaynash  harorati  /,  > 
t t
  gacha  isib,  hajm i 
v ,  

vl
  gacha  ko'payadi. 
S huning  u ch u n   suvning  qaynay  boshlashini  ko'rsatuvchi  n u qta  2 ‘,  l 1 
n u q tad an   o'ngga  siljiydi.  Bosim  ortishi  bilan  to 'y in g an   q u ruq   b u g 'ning
'  
1 Л 
v = —

P.
u chun  2 "  nuqta  I м  nuqtadan  chapga  siljiydi.  Bosim ni  oshira  borsak, 
to'ying an  quruq bug'ning solishtirm a  hajmi  kichiklashib boradi,  m uayyan 
h aro ratd a  va  unga  mos  keladigan  bosim da  suv  bilan  bug '  hajm larining 
ayirm asi  nolga teng bo 'lib  qoladi.  Suvning qaynay boshlash  nuqtasi bilan 
b ug'  hosil  bo'lishining tugash  nuqtasi, biror 
К
 nuqtada u stm a-u st tushadi. 
Bu 
К
  nuqta  —  m oddaning  kritik  nuqtasi.  deb  ataladi.  K ritik  nuqtada 
suyuqlik  bilan  uning  to'yingan  bug'i  orasidagi  farq  y o 'q o lad i.  Suyuqlik 
bilan  b u g 'n in g   solishtirm a  hajm i,  zichliklari  bir  xil  bo 'lib   qoladi.  K ritik 
h aro ratd a va  undan  yuqori  h aroratlarda suv gazga  o 'xshab  qoladi,  bosim  
k o 'tarilg an d a  uning  hajm i  kam ayadi.  Bu  holatni  gazsim on  holat  deyish 
m um kin.
S hunday  qilib,  kritik  holatdagi  m odda  bir  fazali  b o 'lib ,  b ir  vaqtning 
o 'z id a   ham   gaz  holatida,  ham   suyuq jism larning  xossalariga  ega  b o'ladi.
14-rasm da  I  —  suyuqlik  holati,  II  -   to'ying an  bug'  h o lati,  III  —  o 'ta  
qizigan  bug'  holati  ko'rsatilgan.
zichligi  ortadi
dem ak  solishtirm a  hajm i  kam ayadi.  S huning
54

23-§.  Suyuqlik va  quruq  bug‘niag  asosiy  parametrlari.  Bug‘  hosil
bo‘lish  issiqligi
Suvning  0nC  h a ro ra td a   va  turli  b osim lardagi  so lish tirm a  h ajm in i 
t a q r i b a n  
v u» 0 , 0 0 1   m 3/ k g
  ga  t e n g ,   d e b   h i s o b l a s h   m u m k in
p
 
1000
=   0,001m   /  
k g
Q ay n ay o tg an   suvning  s o lish tirm a
hajm i  v'.  Bosim   ortishi  bilan,  haro rat  h a m   ortadi  va  yuqori  b o sim lard a
0  nC   dagi  solishtirm a  hajm dan  sezilarli  farq  qiladi.  M asalan, 
p
  = 5 0   b a r 
bosim da  v /=   0,0012859  m 3/k g ,  p  =220  b ar  b o ‘lsa,  v;  =   0,00269  m 3/k g  
b o ‘lad i.  S u v n in g   h a r o ra tin i  0°C  d a n   m a ’lu m   b o sim d ag i  q a y n a s h  
h aro ratig ach a  oshirish  u c h u n   sarflanadigan   issiqlik  m ikdori  quyidagi 
tenglam a  yordam ida  aniqlanadi:
q  = h !  - h (j
 
(91)
bunda:  h '  —  qaynayotgan  suvning  entalpiyasi; 
h (j   —
  suvning  0"C  dagi  entalpiyasi.
K ritik  n u q ta  к  dagi  holat  p aram etrlarin in g   qiym atlari  quyidagicha:
Pkr  =221  bar;  v4r  =0,00326  m 3/k g ;tkp  =374"C
T e rm o d in a m ik a d a   suvning  u c h la m c h i  n uqtasidag i  en talp iy asi  va 
entropiyasi  nolga  ten g   deb  qabul  qilingan:
S(1'  =   0;  h 0'  =   0. 
(92)
Suvning  uchlam chi  nuqtasidagi  p aram etrlari  quyidagiga  teng:
P A =   0,00611  bar;  vA  =   0,001  m 3/k g ;  t A  =   0,01°C.
S uvning  u ch lam ch i  nuktadagi  ichki  energiyasi:
U 01=h 0'- p 0;  F0' =0-0,00611  -1 0 s - 0 ,0 0 1 = -0 ,611  J/k g. 
(93)
Bu  kattalik ju d a kichik miqdorboM ib,  0°C da suvning ichki energiyasini 
ta q rib a n  
u 01»
0  d eb   h iso b lash   m u m k in .  Q a y n a y o tg a n   su y u q lik n in g  
entalpiyasi bosim i va haroratiga asosan, t o ‘yingan suv bug‘ining jadvalidan 
aniqlanadi.
Q a y n a y o tg a n   su v n in g   ich k i  e n e rg iy a s i  e n ta lp iy a   ifo d asi  o rq a li 
aniqlanadi:
h  =   u  +   pv
yoki
и'
  =A'  — 
p v '
 
(94)
Q aynash  haroratigacha qizdirilgan suvga yana  issiqlik berilishi davom  
ettirilsa,  b u g ‘lanish  sodir b o ‘Ia  boshlaydi.  B ug‘lanish  dav o m id a  h aro rat
5 5

oxirgi  su v to m ch isi  bug‘ga  aylanm agunga  qad ar o ‘zgarm aydi.  B ug'lanish 
jarayoni  ham  izoterm ik,  ham   izobarik jarayondir.
Tarkibida  suv  zarrachalari  bo 'lm ag an,  bosim i  va  harorati  to 'y in ish  
bosimi va haroratiga teng bo'lgan  bug'  — 
quruq to'yingan bug‘ 
deb ataladi.
1  kg suvni  to'yinish  (qaynash)  haroratida to 'liq   quruq to'y in gan  bug'ga 
aylantirish  u ch u n   sarflanadigan  issiqlik  — 
bug‘  hosil  bo‘Iish  issiqligi 
deb 
ataladi.  Bug'  hosil  bo'lish  issiqligi 
r
  harfi  bilan  belgilanadi.  Bug'  hosil 
bo'lish  issiqligi  bosim   va  harorat  orqali  aniqlanadi.
U p -   ichki, 
\\
j
  —
 tashqi  bug'  hosil  b o'lish  issiqligiga  b o 'linad i
Q uruq  to 'y in g an   b u g 'n in g   entalpiyasi:
h " = h '+ r  
(95)
Q uruq  to 'y in g an   b u g'ning  ichki  energiyasi:
и  =h" — pv" 
(96)
T o'yingan  b u g 'n in g   holati  bitta  param etr:  bosim   yoki  harorat  bilan 
aniqlanadi. 
h
", 
h
,  r, 
v"  v 
ning  qiym atlari  suv  bug'ining jadvallaridan 
topiladi.
24-§.  Nam  to‘yingan  va  o‘ta  qizigan  suv bug‘ning  asosiy 
parametrlari
Bug'  qozonlarida bug'lanish  sirtida faqat  nam  bug'  hosil  bo'ladi.  N a m  
bug'  bosim  
r
  yoki  to 'y in ish   harorati 
t T
  va  quruqlik  darajasi 
X
  bilan 
aniklanadi.  N am   bug'ning  solishtirm a  hajmi:
v. 
=   v
"  • 
x   +   ( J - x ) -
  v‘ 
(97)
yoki
и  v"  • 
x
 
(98)
O 'ta   qizigan  bug'  m axsus  qurilm alarda  nam   bug'ga  issiqlik  berish 
orqali  hosil  qilinadi.  1  kg  quruq  b ug'ni  o 'ta   qizigan  bug'ga  aylantirish 
uchun  sarflanadigan  issiqlik 
o‘ta  qizish  issiqligi 
deyiladi.  Bu  issiqlik 
quyidagiga  teng:
/
Яп  =   \ c pd t
 
(99)
tm
bunda 
sr  —
  o'zgarm as  bosim da  o 'ta   qizigan  bu g'nin g  haqiqiy  issiqlik 
sig'im i.
O 'ta   qizigan  b u g 'n in g   ichki  energiyasi:
и
  =  
h  — p v
 
(100)
bunda  v  —  o 'ta   qizigan  bug'ning  solishtirm a  hajm i,  nv /k g .
56

E ntalpiya,  en tro p iy a  va  so lish tirm a  hajm   qiym atlari  suv  bug‘ining 
jadvallaridan  aniqlanadi.
25-§.  Suv  bug‘ining 
T-s
 diagrammasi
Bu  diagram m a  suv  bug‘i  bilan  b o 'lg an   jara y o n larn i  o ‘rganishda  va 
ularni  hisoblashda  katta  aham iyatga  ega.  D iag ram m an ing   aham iyatli 
to m o n i  sh u n d ak i,  chizilgan  egri  ch iz iq   tagidagi  yuza  ish ch i  jism g a 
berilayotgan  va  u n d a n   olib  ketilayotgan  issiqlikni  ifodalaydi.
D iagram m adagi  h ar  bir  n u q ta  jism ning  aniq  holatini  xarakterlaydi. 
S u y u q lik n in g   0°C  dagi  en tro p iy a si  nolga  ten g   b o 'lg an i  u c h u n   T -s  
k o o rd in a ta d a   o rd in a ta   o ‘q id a  jo y lash ad i  (1 5 -rasm ).  Suvni  0nC   d an  
to 'y in ish   h aro rati  (tT)  gacha  isitilishi 
aa’ 
jara y o n i  bilan  davom   etadi. 
Bug'  hosil  b o 'lish i  jara y o n i  (tT= c o n st)  gorizontal 
a'a” 
ch izig'i  bilan 
ifodalanadi.  B ug 'n in g  qizitilishi  esa 
a”d 
izobara chizig'i bilan  ifodalanadi. 
Lekin  b u g 'n in g   qizitilish  izobarasi  suvning  isitilish  izobarasidan  tik ro q  
b o 'la d i,  b uning  sababi  qizitilish  h arorati  isitilish  haroratiga  qaraganda 
yuqoriro qdir.  S h un d ay   chiziqlarni  o 'tk az ish n i  davom   ettirsak,  chiziqlar 
К   n u q ta d a   birlashadi.
26-§.  Suv bug‘ining  h  — 
S
 diagrammasi
Suv  b u g 'i  u c h u n   eng  zam onaviy jadval  va  d iagram m alarni  professor 
M .P .V u k a lo v ic h   ish lab   c h iq q a n .  Bu  d ia g ra m m a la r  y o rd a m id a   suv 
b u g 'in in g   to 'y in ish   h a ro ra ti,  b o sim i,  so lish tirm a  hajm i,  en talpiyasi,
57

entropiyasi, quruqlik darajasi  kabi  param etrlar aniqlanadi.  Suv bug‘i uchun 
h - j   diagram m ani  birinchi  bo'lib   1904  yilda  M ole  ta k lif qilgan.  Hozirgi 
vaqtda  issiqlik-texnik  hisoblarda  M .P.V ukalovich  to m o n id a n   tuzilgan 
h - i  diagrarnm asidan  foydalaniladi.  h-5 diagram m asini  qurishda  ordinata 
o ‘qi  b o ‘ylab  e n ta lp iy a ,  abssissa  b o ‘ylab  esa,  e n tro p iy a   q iy m atla ri 
joylashtirilgan.  K oordinata  boshi  qilib  suvning  uchlam chi  nuqtasi  qabul 
qilingan.  Issiqlik  jarayonlarini  hisoblashda  suv  b ug ‘ining 
T-s
  va  h -s 
diagram m alarini qo'llash  issiqlik-texnik hisoblarni an ch a soddalash-tiradi. 
K o ‘p  h ollarda  suv  bug‘ini  topish  uchun  jadvallardan  foydalaniladi.  Bu 
jadvallar h aro ratn i,  bosim   bo'y ich a suv b u g'ining  h am m a  param etrlarini 
aniqlashga  yordam   beradi.
16-rasm.  Suv bug ‘ining h-s diagrammasi
27-§.  Suv bug‘i  holatining  о ‘zgarish jarayonlari
Suv  b u g ‘in in g   to 'y in g a n   va  o 'ta   qizigan  h o latid ag i  m asalalarn i 
yechishda  h -S   diagram m adan  yoki  jadvallardan  foydalanish  m um kin 
bo'ladi.  C hunki  ular eng qulay va aniq qiymat beruvchi  uslub hisoblanadi. 
Suv  bug'ining  p aram etrlarini  aniqlashda  yanada  qulay  uslub  —  grafik 
usuli  yordam ida  suv  bu g 'i  param etrlarini  aniqlashdir.  Suv  b u g 'i  bilan 
bo'ladigan h ar b ir jarayonning  P-V, T -S ,  h -s diagram m alarda chizilishini 
k o 'rib   chiqam iz.
58

1 7-rasm.  Suv  bug'i  bilan  bo'ladigan  izobarik jarayon
18-rasm .  Suv  bug'i  bilan  bo'ladigan  izoxorik jarayon
19-rasm .  S u v  bug'i  bilan  bo'ladigan  izoterm ik jarayon
20-rasm .  S u v  bug'i  bilan  bo'ladigan  a d ia b a tik  ja ra yo n  
59

Masalalar
1.  B ug'ning  quyidagi  holati  berilgan:  p = 2   M P a  va  t=340°C . 
h-s 
diagram m asidan  foydalanib,  entropiya,  h arorat  va  b u g 'n in g  qizdirilish 
d a r ^ s i n i   aniqlang.
Berilgan:
p = 2   M Pa,  t=340°C
Q-9  t  _9 
•  ’  l h  •
Yechish:
h-s  diagram m adan  p = 2  M P a  bosim   va  t= 3 4 0   nC  h aro ratni  aniqlab, 
bu  chiziqlarni  o 'z a ro   kesishtiram iz  va  entalpiyani  aniqlaym iz. 
h  =3110  kJ/kg.
S o'ngra  entropiyani  aniqlaym iz.
S =   (kg •  K)
Keyin jadval  yordam ida  qizdirilish  darajasini  aniqlaym iz.
At  qiz= t-t = 3 4 0 -2 1 2 ,3 7 = 1 2 7 ,63°C 
Bunda  tt  to 'y in ish   harorati  t =212,37°C
2.  Bosim i  p = 0 ,8   M P a  \n   quriganlik  darajasi  x = 0 ,96   b o'lg an   suv 
bug'ining   h x,  S x  va  vx  p aram etrlarin i  h -s  d iag ram m ad an   foydalanib 
aniqlang.  O lingan  natijalarni  esa  ifoda  va  jadval  yordam id a  olingan 
natijalar  bilan  solishtiring.
Berilgan:
p = 0 ,8   M P a,  x=0,96 
h  -   ?,  S  -?,  V -?

’  


X
Yechish:
h -s  diagram m asiga  berilgan  qiym atlarni  qo'yib  quyidagi  natijalarga 
ega  bo'lam iz.
h  =   2687  k J/k g ,  S  = 6 ,5   k J/(k g  •  K),  v =   0,3  m 3/k g
3.  Bosimi  p = 1 0 M P a   va  quriganlik  darajasi  x=0,98  b o 'lg an   1kg  nam  
bug'ni t= 480°C  gacha qizdirish  uch un kerak bo'ladigan issiqlik m iqdorini 
aniqlang.
Berilgan:
p = 1 0   M P a,  x= 0,98,  M = 1  kg,  t=480°C  
4v-?
Yechish:
Buning u c h u n  suv bug'ining h-s diagram m asidan foydalanam iz.  p= 10 
M P a  va  x = 0 ,9 8   param etrli  bug'  u ch u n   h = 276 5  kJ/kg  to 'g 'r i  keladi. 
H arorat  t= 480°C   gacha  qizdirilganda  esa  h= 3430  kJ/kg.
60

K erak  b o 'lg an   issiqlik  m iqori  quyidagi  ifodadan  topiladi. 
qv = h   -   h= 3430-2 7 6 5 = 6 6 5   kJ/kg.
4.  Bosimi  P =  1,2  M Pa  va  solishtirm a  hajm i  v=0,18  m 3/k g   ga  teng  
b o 'lg a n   suv  b u g 'in in g   holatini  aniqlang.
B e ri lg a n :
P = 1 ,2  M Pa 
V =0,18  m 3/k g  
Suv  b u g 'in in g   h o lati-?
Javob:  O 'ta   qizigan  bug'
5.  Agar  P = 2 M P a   va  x = 0 ,9   b o 'lsa,  nam   b u g 'n in g  solishtirm a  h ajm in i 
toping.
Berilgan:
P = 2   M P a
x = 0 ,9
V - ?
Javob:  Vx= 0 ,089622  m 3/k g .
Nazorat  savollari
1.  Suv  bug'ining asosiy xossalari nimalardan  iborat?
2.  Suv bug'i necha  turga  bo'linadi?
3.  Nam  to'yingan  bug' deb  nimaga aytiladi?
4.  Quruq  to'yingan  bug' qanday parametrlarga ega  bo'ladi?
5.  O'ta  qizigan  bug' qanday parametrlar bilan xarakterlanadi?
6.  Suv bug'ining R-V diagrammasini, chizib ko'rsating.
7.
  Suv  bug'ining  T-s  diagrammasida  suyuqlik  holatida  parametrlar 
o'zgarishini  tushuntirib  bering.
8.  Suv bug'ining h-s diagrammasi qanday qulaylikka  ega?
61

VII  BOB.  BUG 4  TURBINA  QURILMALARI
28-§.  Renkin sikli
B ug1  tu rb in a  qurilm alarida  suv  bug‘i  asosiy  ishchi jism   b o ‘lib  xizm at 
q ilad i.  Bu  q u rilm a la rd a   suv  b u g 'in in g   issiqlik  energ iy asi  m ex anik  
energiyaga va elektr generatorda elektr energiyasiga aylanadi.  Bug1 turbina 
qurilm alari  k o 'rin ish in i  chizm a  tasviri  quyidagichadir:

1'
2 1-rasm.  Bug' turbina  qurilmasining chizm a  tasviri:
A  —  nasos;  В  — su v  ekonom ayzeri,  С  —  b u g ‘latuvchi  qism,  D  —  bug' qizdirgich;
E —  b u g ' turbinasi;  F   —  kondensator;  G  —  elektr generator;  H   —  bug' qozoni
Kimyoviy  tozalangan suv va  yoqilg'i  bug'  qozoniga  yuborilib  u  yerda 
y o n ish   ja ra y o n i  am alga  o s h irila d i.  S uv  e k o n o m a y z e rid a   q ay n a sh  
haroratigach a  qizdiriladi,  keyin  bug'lantiruvchi  qism da  nam   to 'y in g an  
bug'  hosil qilinadi.  Bug'  bug'qizdirgichga yuboriladi.  U yerda b ug'  yanada 
qizdirilib,  o 'ta  qizigan bug'ga aylantiriladi.  O 'ta  qizigan bug'  tu rb in anin g 
parraklariga  urilib  harakat  hosil  qiladi,  ya’ni  b u g 'n in g  issiqlik  energiyasi 
a w a l kinetik energiyaga  (turbina soplosida),  so 'n g ra m exanik energiyaga 
aylanadi.  Ishlatib  b o 'lin g an   bug'  ju d a  kichik  bosim da  b o 'lg an i  u ch u n  
k ondensato rga  kelib  tushadi  va  qaytadan  suvga  aylanadi,  bu nd ay  massa 
kondensat  deyiladi.
Suvning  bosim i  nasos  yordam ida  orttirilib,  b ug'  qozoniga  yuboriladi 
va  barch a  jara y o n lar  takrorlanadi.  B unday  sikl  R enkin  sikli  deyiladi. 
U ning  F IK   quyidagicha  aniqlanadi:
62

bu  yerda:  h ,,  h 2  —  tu rb in a d a   ad iab a tik   kengayish  ja ra y o n i  so d ir 
b o ‘lishidagi  bug‘ning  b o shlang‘ich  va  oxirgi  entalpiyasi.
h 2
 = C p kt 2;  -   P k  bosim da  qaytgan  suvning  entalpiyasi.  Bu  ifodaga
kattaliklar  suv  b u g 'in in g   diagram m asid an   olinadi.  Keyingi  vazifa  shu  
siklning  F IK n i  oshirishdan  iborat.
22-rasm .  Renkin  siklining  P -V ,  T -s,  v a   h -s  diagram m alari:  1 -2   —  turbinadagi 
a d ia b a tik   kengayish ja r a y o n i;  2 - 3   —  kondensatordagi  ish ja ra y o n i;  3 - 4   —  nasos 
ishi;  4 - 5   —  ekon om ayzer ishi;  5 -6 -b a g '  qo zo n id a   b u g ‘ hosil  bo ‘lishi; 
6 - 1  
—  bug'ni 
b u g ‘  qizdirgichda  qizdirilishi
2 9 -§ .  Oraliq  qizdirishli  bug‘  turbina  qurilmalari  sikli
R enkin siklining  F IK  ni oshirish  u c h u n  turbinaga  kelayotgan b u g 'n in g  
bosim i  va  h aro ratin i  oshirish  kerak.  B uning  u ch u n   ishlatilayotgan  b u g ' 
oraliq  qizdiriladi,  y a ’ni  tu rb in an in g   yuqori  bosim   qism ida  ishlatilgan
T.
1  ham m asi
issiqlik= Q 0+ q , 
q0= 4 0 %   ham m a 
issiqlikdan

b u g 1  oraliq  q izdirgichda  qizdirilib  tu rb in an in g   past  bosim li  qism iga 
yuboriladi.
Buning  natijasida  bug‘  turbina  qurilm asining  F IK   3-5  %  ortadi.
T -s va  h-s diagram m alarda  bu  siklning k o ‘rinishi  quyidagicha bo'ladi.
23-rasm .  Bug'ning  oraliq  qizdirishli  chizm a  tasviri.
E s  —  b u g ’ turbinasining yu qori  bosimli  qismi;  E 1  —  bug‘  turbinasining p a st  bosimli 
qismi;  H —  oraliq  qizdirgich
24-rasm .  O raliq  qizdirishning  T -s  va  h -s  diagram m alari
O raliq  qizdirishli  sikl  uchun  FIK:
{ hx - h a ) + {he  - h i )
Vt  =------- :-------------- 
(102)
(h] - h 2) + (he - h a) 
У 
}
h,,  h 2,  ha,  h v  lar  suv  bug'ining  h-s  diagram m asidan  olinadi.
Renkin siklining F IK ni yanada oshirish uchun  regenerativ qizdirgichlar
64

q o 'l l a n i l a d i .B u g 1  tu r b in a   q u rilm a s in in g   re g e n e ra tiv   s ik lid a   b u g ‘ 
turbinasidag i  b u g 'n in g   bir  qism i  olinib,  uning  issiqligi  y o rdam id a  suv 
qizdirib  olinadi.  B unda  suv  bug'  qozoniga  230  "C  bilan  keladi.
R egenerativ  suv  qizdirgichlarning  q o'llanishi  natijasida  F IK   10-12%  
ga  oshadi.  B undan  tashqari,  ularn ing  qo'llanishi  ishchi  parrak larn in g  
balandligini  kam aytirishga  olib  keladi.
25-rcism.  Suv  regenerativ  isitilishining chizma  tasviri 
П r
  /7,, 
П,  — regenerativ suv qizdirgichlar;  D  — bug' sarfi,  Dr  Du,  Dm
  — 
I,  II.  I l l  
bug' olinishidagi saifi;  P lol  — bug‘ olinishidagi bosim.
3 0 -§ .  Issiqlik bilan  ta’minlash  asoslari
26-rasm.  Issiqlik  bilan  ta ’minlashning  chizma  tasviri 
1  — bug‘ qozoni;  2  —  bug‘ qizdirgich;  3  —  bug‘ turbinasi;  4  —  elektr 
generator;  5 
— 
iste’molchi;  6 
— 
kondensat nasosi; 
7 — 
isitgich.
65

Issiqlik  elektr  m arkaz  (IE M )  deb,  ham   elektr  energiya,  h am   issiqlik 
energiyasi  bilan ta ’minlovchi stansiyalarga aytiladi.  Bu qurilm aning awalgi 
qurilm alardan  farqi  shuki,  bug1  turbinasida  ishlatilib  bo 'lin g an   bu g'ning  
m iqdori  kondensatorga em as,  balki  iste’molchiga  kelib tushadi.  N atijada 
bug'  turbinada  ishlatilishi  va  uning  parraklari  aylanishi  tufayli  m exanik 
energiya,  so 'n g ra  elektr energiya  hosil  bo'ladi.  U n in g  chizm a tasviri  26- 
rasm da  keltirilgan.
Iste’m olchiga  borgan qism dan  issiq suv va  issiqlik bilan  ta ’m inlanadi. 
Shu  sharo itda  ishlaydigan  elektrostansiyalar 
issiqlik  elektr  markazlar 
deyiladi.
Masalalar
1.  T urbinadan   aw algi  param etrlari  P ,= 9 0   at,  kondensatordagi  bosim  
P ,= 0 ,0 4   at.  A g a r  n isb iy   ic h k i  F IK .  r|oi= 0 ,8 4   b o 'ls a ,  t u r b in a d a  
kengaygandan  keyingi  b u g 'n in g   holatini  aniqlang.
Yechish:
M um kin  bo 'lg an   issiqlik  tushishini  aniqlaym iz.
H 0= H ,-
t
|2=329,7  kkal/kg.
H aqiqiy  issiqlik  tushishi:
H  = H n  л„ =329,7  •  0,84= 276,9  k k a l/k g = l 160,2  kJ/kg.
T urbinad an  aw algi  entalpiya:
H 2  = h ,- H  = 808,2  -   276,9=531,3  kkal/kg=1426  kJ/kg.
2.  R egeneratsiyasiz  ishlaydigan  q u w a ti  N 0=250  mVt,  bosim i  P ,=235 
ata,  t=556"C ,  P2= 0,35  ata  bo'lgan  o 'ta   qizigan  b u g 'n in g   kondensatsion 
turbinadagi soatlik sarfi va  solishtirm a sarfini  aniqlang. T u rb in an in g   F IK  
r|oj= 0,85,  m exanik  F IK   r)m = 0,98,  elektr  generatorning  F IK   n ,= 0 ,3 7 .
Javob:  D = 1 7 ,2   kg/soat;  d =  1,3  k g /k V t-so a t.
3.  B oshlang'ich param etrlari  P ,= 90, t=480°C  va oxirgi bosim i  P ,= 0 ,04 
at  bo 'y ich a  ishlaydigan  bug'  turbinasining  m utlaq  ichki  F IK n i  aniqlang, 
agar  nisbiy  ichki  F IK   r|oi= 0 ,8 2   bo'lsa.
Javob:  r]o=0,344.
4.  Bug'  tu rb in a  qurilm asi  R enkin  sikli  bo 'y ich a  quyidagi  p aram etrlar 
bilan  ishlaydi:  P ,=   9  M Pa,  t,  =535°C,  kondensatordagi  bosim   P2=   40 
kPa.  T u rb in a   va  t a ’m inlovchi  nasosn ing  ishin i,  t a ’m in lov ch i  nasos 
ishlaganda va  ishlam agandagi  term ik F IK lam i  ham d a ularning  farqlarini 
aniqlang.
66

Javob:  / =  1435  k J/k g ,  /niLS= 9,2  kJ/kg,  л ,  = 0,426, 
nasossiz  ishlaganda  r|i  = 0,428, r|:  Д |,  = 0 ,4   %.
5.  B oshlang'ich  param etrlari  P ,=   20  bar,  t,  =400"C ,  k o n d e n sa to r­
dagi  bosim   P ,=   0 ,0 4  b ar b o 'lg an  suv bu g'i  R enkin sikli  b o 'y ich a  ishlaydi. 
Shu  siklning  bajargan  ishini  toping.
Javob:  /0=  1161  k J/k g .
6.  B u g 'n in g   b o s h la n g 'ic h   p a r a m e tr la r i  P ,= 9 0   a t,  t,  = 5 0 0 " C , 
kondensatordagi  bosim i  P 2= 0 ,0 4   at.
A g a r  n is b iy   ic h k i  F IK   r|o = 0 ,8 4   b o 'l s a ,   b u g 'n in g   t u r b i n a d a  
kengaygandan  keyingi  holatini  aniqlang.
B o 'lish i  m u m k in   b o 'lg a n   issiqlik  tu sh ish in i  an iqlaym iz.  H (l= h ,-  
h ,= 3 2 9 ,7   kkal/kg.
H aqiqiy  issiqlik  tushishi:
H  = h 0-  Ло,= 3 2 9 ,7 -0,84= 276,9  kkal/kg  =   1160,2  kj/kg.
T u rb in ad an   a w a lg i  entalpiya:
Н 2х= Ь ,- Н ,=   8 0 8 ,2 -   276,9  =   531,3  k k al/k g =   1426  kj/kg.
7.  P,  = 5 0   b ar,  1,= 500ПС  va  P 2  =0,1  b a r  bo'lg an d ag i  en talp iy alar 
qiym atlari:
h  = 3440  kJ/kg;  h 2= 2210  kJ/kg; 
h,
  = 192  kJ/kg;
3 4 4 0 - 2 2 1 0  
3 4 4 0 - 1 9 2   _ 0 ,3 8 '
Download 30.82 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling