O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi

A) 
Inson ehtiyojlari bilan be/gilanuvchi ic h k i manbalar. 
B u n d a o r g a n iz m n in g ta b i i y ehtiyojlarini n a m o y o n qiluvchi 
t u g ‘m a x u s u s i y a tl a r v a j a m o a d a s h a k l l a n u v c h i ijtim o iy
e h tiy o jla rn i v u ju d g a keltiru v ch i o r t t i r m a x u su siy atg a cga 
b o l i s h i m u in k in .
T u g fcm a e h ti y o jla r o ra s id a o 'q is h g a a l o q a d o r b o l g a n
fao llik k a intilish e h t i y o j i va axborot, n i a 'l u m o t , x ab a rlar 
o lishga boMgan e h t iy o ji m u h i m o ‘rin tu tadi.
M otivga g e n e tik y o n d a sh ilg a n d a shuni a l o h id a ta'k id lab
o ‘tish lozim ki, b o l a d a t u g ‘ilgandan b e v o sita faollik k o 'r s a -
tishga moyillik h u k m suradi: u kuladi (noverbal — m u o m a la
sh a k li), q im irla y d i ( f a z o d a o ‘rin a l m a s h is h ), q o l va o y o q - 
larini h a r a k a t l a n t i r a d i (m o s la s h is h ), o ‘y n a y d i ( m u h i t — 
b o l a m u n o s a b a t i ) , g a p l a s h a d i (sh a x sla raro m u n o s a b a t g a
k irishish), s a v o lla r b e r a d i (dialogik m u l o q o t va bo sh q alar). 
B u n g a o 'x s h a sh x a tt i - h a r a k a t l a r n i n g o ‘zi ularn i q o n iqtiradi. 
V o q e l i k n i , i n s o n n i n g a x b o r o t í a r g a n i s b a t a n e h t i y o j i n i
t a j r i b a l a r o r q a l i k o ‘r s a t i s h m u m k i n . M a s a l a n , a g a r
t e k s h i r i l u v c h i n i m a ’l u m v aqtga ta s h q i o l a m d a n ajra tib
q o kyilsa, n a t ija d a u n i n g irodasida, h issiyotida, intellc k tid a 
b u z i l i s h s o d i r b o ' l i s h i , z e r i k i s h i , i r o d a v i y a k t t i z i m i
y o ‘q o lishi, fikr y u r i t i s h j a ra y o n i p a r c h a l a n i s h i , illuzion, 
g a llu ts io n a l h o l a t l a r u c h r a s h i m u m k in .
Ijtim o iy t u r m u s h s h a r o it i d a faollik va i n f o r m a t s i o n
taqch illik o d a m l a r n i salbiy his-tuyg‘u va k e c h im n a la rg a olib

---

k e l a d i , f a o li y a t t u z ilis h i v a u n i n g d i n a m i k a s i g a p u t u r
y e t k a z a d i . I j t i m o i y t u r m u s h d a s h a k l l a n u v c h i e h t i y o j l a r
o r a s i d a o ‘q u v fa o liy a tid a m u h i m o ‘rin t u t u v c h i v a u n i
k u c h a y tiru v ch i ijobiy xususiyatli sotsial va g n o stik e h t i y o j l a r
a l o h i d a a h a m i y a t kasb e t a d i . S h a x s n i k a m o l t o p t i r i s h
j a r a y o n i d a b u eh tiyojla r a l o h i d a o lrin tu ta d i. Bu t u r k u m g a
b i l i m l a r g a e h t i y o j , j a m i y a t g a f o y d a k e lt i r is h g a i n t i l i s h ,
u m u m b a s h a r i y y u t u q l a r g a c r i s h i s h g a i n t i l i s h k a b i l a r
kiritiladi.
B) 
Inson hayoti va fa o liy a tin in g ijtim oiy sharoitlarida 
a n i q ia n u v c h i ta s h q i m a n b a la r .
B u n d a y m a n b a l a r n i
t a l a b e h a n l ik , o rz u (k u tis h ) v a i m k o n iy a tl a r ta s h k il q il a d i . 
J u m l a d a n , ta la b e h a n lik i n s o n g a faoliyat va x u l q - a t v o r n i n g
m u a y y a n t u r i n i h a m d a s h a k l i n i t a q o z o e t a d i . M a z k u r
h o la tn i quyidagi m u l o h a z a la r y o r d a m i d a iz o h la sh m u m k i n :
o t a - o n a b o l a d a n o v qatni q o s h i q d a y eyishni, s t u l d a t o ‘g ‘ri 
o ‘t iris h n i, „ r a h m a t “ d e y ish n i t a l a b qilsa, m a k t a b o ‘q u v c h i -
d a n m a ’l u m b e l g i l a n g a n v a q t d a d a r s g a y e t i b k c l i s h n i ,
o ‘q i t u v c h i l a r g a q u l o q s o l i s h n i , b e r i l g a n v a z i f a l a r n i
b a ja rish n i q a t 'i y belgilaydi. J a m i y a t o ‘z f u q a ro la rig a x u l q ,
f e 'l - a t v o r orqali m a ’Ium a x l o q i y n o r m a va q o i d a l a r g a rio y a
q i l i s h n i , s h a x s l a r a r o m u o m a l a g a k i r i s h i s h s h a k l l a r i n i
eg a lla s h n i h a m d a a n iq v a z if a la rn i bajarish g a a m a l q i l is h n i 
o 'r g a ta d i.
P sixologiya fani a t a m a l a r i n i n g m o h i y a t id a o r z u y o k i
k u tish j a n i i y a t n i n g sh ax sg a m u n o s a b a t i n i n g i f o d a l a n i s h
m e x a n i z m i y o tadi. E tn o p s i x o lo g i k s t e r e o ti p l a r d a u y g ‘u n -
lash g an x u l q - a t v o r belgilari v a fa o liy a tn in g sh a k lla ri o ‘ziga 
xoslik k a ega. O d a td a , o d a m l a r b i r yoshli b o la tik y u r i s h i
kerak , d e b h is o blaydila r v a u l a r b u n i b o la d a n k u t g a n l i g i
tufayli u n g a a l o h id a m u n o s a b a t d a b o ‘ladilar. P s ix o l o g i y a d a
ku tish t a la b t u s h u n c h a s i d a n farqli o ‘laroq, faoliyat y u z a g a
kelishi u c h u n u m u m i y m u h i t y a ra ta d i.
I m k o n i y a t l a r t o ‘g kr i s i d a f i k r y u r i t a d i g a n b o M s a k ,
im k o n iy a t m a l u m fa o liy a tn in g kish ila r irodasi b ila n bogMiq 
( i r o d a a k ti , sifati, p r i n s i p i ) o b y e k t i v s h a r t - s h a r o i t l a r n i

---

o 'z i d a aks ettiradi. A g a r d a o d a m la r n in g shaxsiy kutu b x o n asi 
b o y b o ‘lsa. u l a r n i n g o ‘q is h in ik o n iy a ti y u q o r i d a r a j a g a
k o 't a r i l a d i . K i s h i l a r n i n g x u lq - a t v o r i p s ix o lo g ik n u q ta y i 
n a z a r d a n t a h l i l q i l i n g a n d a , u n g a k o ‘p i n c h a u l a r n i n g
o b y e k tiv i m k o n iy a tla rid a n keiib chiqib y o n d ashiladi. A ga rda 
b o l a n i n g q o l i g a t a s o d i f a n biologiya kitobi tu s h i b qolsa, 
lin in g s h u fanga q iz iq ish i ortishi kuzatiladi.
D )
S h a x siy m a n b a la r —
o d a m l a r n i n g q i z i q i s h l a r i n i ,
in tilish iarin i, u s t a n o v k a la r i va d u n y o q a r a s h la r i n i , j a m iy a t 
b i la n m u n o s a b a t i n i a k s ettirad i. Inson faolligining m a n -
bayi — q a d riy a t o rq a li ifo d a la n ib , shaxs s ta tu s id a ega lla na 
b o ra d i.
Tekshirish uchun savollar
1. E h t i y o j d e g a n d a S i z n i m a n i t u s h u n a s i z ?
2. E h t i y o j n i n g q a n d a y t u r l a r i m a v j u d ?
3. Q i z i q i s h d e g a n d a S i z n i m a n i t a s a w u r e t a s i z ?
4. U s t a n o v k a d e g a n d a n i m a l a r g a a h a m i y a t b e r i s h k e r a k ?
5. E ’t i q o d v a d u n y o q a r a s h n i n g o ' x s h a s h l i k h a m d a farqli 
t o m o n l a r i h a q i d a s o ' z l a n g .

---