O' zbekiston respublikasi oli y va o r t a maxsus ta'lim vazirlig I abu rayhon beruniy n o m ida g I

2
.
1 1
- 
rasmda PBA asosidagi majmua keltirilgan.
2.11-rasm. PBA asosidagi hisoblash majmuasi
2
.
1 1
-rasmda uchta protsessorli, hamma protsessorlar uchun operatsion tizimi 
umumiy bo’lgan simmetrik majmua tasvirlangan. Bu sxema agar har bir protsessor faqat 
o’zining operativ xotirasi bilan ishlasa, uch mashinali majmua sxemasi bo’lib ham 
hisoblanishi mumkin.

---

PBAni ishlashi SM EHMni maxsus dastur ta'minoti tarkibiga kiruvchi dasturlar 
tomonidan qo’llab quvvatlaydi.
Iyerarxik ko’pmashinali majmualami SM EHM va ES EHM asosida tashkil qilish 
uchun, ulaming texnik vositalari tarkibida hisoblash mashinalarini bog'lovchi 
qurilmadan foydalaniladi. Bunday HM o’z tarkibiga, funksiyasini SM3 va SM41ar 
asosidagi EHM va tashqi EHMlardan biri bajaradigan markaziy EHMni ham kiritadi. 
Kichik EHMlar texnologik jarayonlami, ilmiy tekshirishlami, iqtisodiy va injenerlik 
masalalarini avtomatlashtirish uchun foydalanishga mo’ljallangandir. Hozirda ham 
SM1420, SM1425 va boshqa yangi modifikatsiya asosidagi boshqaruvchi hisoblash 
majmualari yaratilmoqda[19].
M ikro E H M bazasidagi hisoblash majmualari. 
Kamegi (AQSh) universitetida 
ishlab chiqarilgan Cm turidagi HMni ko’rib chiqamiz. 2.12- rasmda Cm turidagi 
majmua keltirilgan.
Klasterlararo shina
KP
K lasterlararo 
sh in a
1 Klaster 2
K laster 3
Tasvirlash shinasi
E H M 1
Si
Si
P
_
TV
_
M D Y
7 \
EHM 2
MDY
O X Q
- K ChQ
O X Q
—
- KChQ
V
V
2.12—rasm. MikroEHM bazasidagi «Cm» turidagi hisoblash majmuasi.

---

Majmuaning asosiy elementi bo’lib, o’z tarkibiga protsessor, OXQ, magnit diskli 
TXQ, kiritish-chiqarish qurilmasini kirituvchi, DEC (Digital Equipment Corp) 
firmasining LSI-11 rusumli mikroEHM hisoblanadi. Bu majmuadagi barcha qurilmalar 
USh orqali bog'langan.
Bir qancha EHMlar (14 tagacha), tasvirlovchi shinalar orqali Si-ulagichlar 
yordamida bog'lanadi. Bitta Si-bog'lovchi umumiy shinaga (USh) LSI-1 Ini, 
protsessomi va tasvirlovchi shinani bog'laydi. Tasvirlovchi shina orqali bog'langan 
EHMlar klastemi tashkil etadi. Majmuada klasterlararo shinalar orqali bog'langan bir 
qancha klasterlar bo’lishi mumkin. Klasterlaming o’zaro munosabatlarini tezkor 
mikroprogrammali boshqariluvchi kommutatsiyalovchi protsessor (KP) orqali amalga 
oshiriladi. Bu protsessor tasvirlovchi shinani ham boshqaradi.
2.13-rasmda uchta klasterdan tuzilgan HM sxemasi tasvirlangan. Har bir protsessor 
tizimning xotira qurilmasiga murojaat qila oladi. Adreslovchi tizim 28 razryadli virtual 
adresli fazoni tashkil qila oladi. Har bir adresli fazo 4096 baytdan iborat segmentlarga 
bo’lingan, ya'ni 2
16
segmentga egadir. Bu majmuada turli xotira qurilmasiga m urojaat 
qilish turlicha ushlanishlar orqali amalga oshadi, ya'ni bitta klasterga kiradigan EHM
XQga murojaat qilishda minimal ushlanishga, boshqa klasterga kiradigan EHM X Q ga 
murojaat qilishda esa, maksimal ushlanishga ega bo’ladi.
Taniqli majmualarga misol qilib, mini EHM bazasidagi (16 ta) Cmmp rusumidagi 
HMsini, PDP-11/90 (Programmed Data Processor) EHM bazasidagi H M ni, 
keltirishimiz mumkin. Puxtaligi jihatidan bu majmualar sifatli majmualar hisoblanadi, 
ya'ni ularda majmua tarkibidagi barcha qurilmalami zahiralash imkoniyati yaratilgan 
bo’lib, qaysidir qurilma ishdan chiqsa uni qayta tiklash mumkindir