O ’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo


Shaxsning psixologik tuzilishi


Download 329.48 Kb.
bet33/58
Sana13.11.2023
Hajmi329.48 Kb.
#1770158
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   58
Bog'liq
Psixologiya-fayllar.org

Shaxsning psixologik tuzilishi
–jarayonlar, holatlar va xususiyatlarning o’zaro 
chambarchas bo
g’liyligini hamda aloqadorligi odamdan barcha sifatlarning bir 
butunligini ta’min etadi.


53



Guruhlar va ularning shaxs rivojlanishiga ta

siri. 


Har-bir bola yashaydigan ijtimoiy muhit bir emas , balki bir necha qavatdan (zonadan) 

iborat. Eng yaqin va birinchi qavat oilaviy muhitdir.Oilaga qaraganda kengroq qavatni


bolaning tashqari, ya
’ni bir qavatni –bolanig qarindoshlari tashkil etadi. Va nihoyat, eng
keng qavat- ijtimoiy muhit hisoblanadi. Undan tashqari bevosita xatti-harakat namunalari, 
alohida kishilarning mulohazalari orqali emas, balki kitob va gazeta, radio, kino,
televideniye, jamiyatda o
’rnatilgan qonun-qoidalar, odamlar, axloq talablar, ma’naviyat,
milliy qadriyatlar orqali amalga oshiriladi. 


Ta’lim- tarbiya 

Insonning shaxs sifatida 

shakllanishiga ta’sir 

etuvchi omillar 

Irsiyat

Ijtimoiy muhit 



54


Jamiyat
Shaxs faolligi 
Shaxsiy
xarakterdagi faollik 
Ijtimoiy
xarakterdagi
faollik

Biroq, agar bolaning shaxsiy faolligi mavjud bo


’lsa, muhit uning taraqqiyotiga ta’sir 
ko
’rsata olmaydi. Faqat o’zining shaxsiy faolligini ko’rsatgandagina bola atrof-muhitning 

ta
’sirini his qilishi, shundagina uning rasmiy xususiyatlari namoyon bo’lishi mumkin. 


Demak, inson - faol mavjudod. U tarbiyaviy ta


’sirlar, muhit ta’sirining passiv ob’ekti emas.


Shuning uchun hayotning tashqi sharoitlari, tashqi ta
’sirlar inson shaxsini bevosita emas,
balki uning muhit bilan o
’zoro ta’siri jarayoni orqali, uning shu muhitdagi faoliyati
yordamida belgilaydilar. Shu tuufayli muhit, tarbiyaviy t
’asir haqida gapirganda uni ya`ni
insoning tashqi muhit bilan faol ta`sir jarayoni, tarbiyachi bilan tarbiyalanuvchining faol 
o
’zaro aloqasi sifatida tushunish zarur. 

Inson faol mavjudod sifatida o


’z shaxsini ongli ravishda o’zgartirishi mumkin. Shaxsning 
shakllanishida o
’z-o’zini tarbiyalash, ya’ni kishining shaxsiy sifatlarini takomillashtirishga 
qaratilgan ongli ishi katta ahamiyatga ega bo
’la boradi.
Shaxs guruhda, ya
’ni mana shu guruhda o’rnatilmagan o’zaro munosabatlar va muloqat 
ta
’sirida rivojlanadi. Demak, guruhning taraqqiyoti shaxsning guruhda rivojlanishi omili 

sifatida namoyon bo


’ladi.

Individ o


’ziga xos ehtiyoj, ya’ni shaxs bo’lishi ehtiyoji hamda shaxs bo’lish qobiliyatiga
ega. Bu qobiliyat, ya
’ni individual xususiyatlar. 
Shaxs bo`lish ehtiyoji qondirilishini ta
’minladi va turli ishlarni amalga oshirishga imkon 
yaratadi.
Ushbu ehtiyojning amalga oshirishda yuqori rivojlanish darajasiga ega bo`lgan guruh 
jamoalar katta ahamiyatga ega.
Shaxs rivojlanishi yangi ijtimoiy muhitga kushilish va u bilan birlashish sifatida tasavvur 
qilish mumkin. Shartli ravishda bu muhitni doimiy, o`zgarmas deb qaraladi. (masalan,
maktabning birinchi sinfi, ishlab chiqarish brigadasi, harbiy qism va hokozo). Nisbatan 


55


barqaror bo`lgan muhitda shaxsning rivojlanishi 3 ta bosqichni bosib o`tadi. Bular

adaptatsiya, individualizatsiya va integratsiya bosqichlaridir. 

Demak, inson shaxs sifatida ijtimoiy muhitning hal qiluvchi ta


’siri ostida shakllanadi. 
Tajribalarda ko
’rsatishicha, insoniyat jamiyatdan tashqarida haqiqiy taraqqiy etgan inson, 
shaxs bo
’la olmaydi. 



Download 329.48 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   58




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling