Очилов сардор хабибуллаевич

1-босқич талабаларини тезкор-куч қобилиятларни ўртача 
кўрсаткичи 
(тадқиқотдан олдин) 
Кўрсатгичлари 
1-босқич 
n -22 
натижа 
балл 
Гимнастика ўриндиғидан сакраб 
ўтиш (10 сек) 
9.0 
4.5 
Қўлларни букиб ѐзиш (10 сек) 
12 
3.5 
Бадан кўтариш олдинга (10 сек) 
12.3 
8.5 
Бадан кўтариш орқага (10 сек) 
12 
8.5 
Узунликка сакраш (см) 
200 
7.0 
Х

---

Тезкор-куч қобилиятларни ўртача кўрсатгичларини таҳлил қилганда 
уртача курсаткич паст даражадалиги аниқланди. Гимнастикада қониқарли 
курсаткич 8.8 балдан 10 балгача. Шунинг учун гимнастикада кўпкураш 
турларидаги машқларни ўзлаштириши талабаларда суст. Буни мусобақа 
натижалари баллари орқали кўриш мумкин. 
2-жадвал 
1-босқич спорт педагогик маҳоратини ошириш гуруҳидаги 
гимнастикачиларни техник тайёргарлигини натижалари 
Кўпкураш турлари 
Тадқиқо
тдан олдин 
Эркин машқлар 
5.6 
Дастакли от 
4.4 
Халка 
5.0 
Таяниб сакраш 
5.2 
Қўшпоя 
4.8 
Турник 
5.0 
Х 
4.9 
 
3.2 Тезкор-куч қобилятларини ривожлантириш самарадорлиги
Тезкор-куч қобилятларининг намоѐн бўлишида бир-бирига нисбатан 
боғлиқ бўлмаган 3 та элемент шакллари ўзаро фарқланади: 
-ҳаракат (вақт) реакцияси (старт ва бошқа тез англанувчи ҳаракатлар); 
-алоҳида ҳаракатлар тезкорлиги(отиш, уриш ва бошқалар; 
- бир қанча ҳаракатлар ѐки ҳаракат актини бажариш (югуриш, сузиш). 
Шунинг учун ушбу элементлар ҳар бири алоҳида машқларни талаб 
қилади. Тезкорлик маълум машқларда ва аниқ ҳаракат малакаларида 
ривожланади. 
Тезкор-куч сифатлари қисқа вақт ичида ҳаракат амплитудасини 
сақлаган ҳолда юқори ѐки ўта юқори кучланишни намоѐн қилиш 

---

қобилиятидир. Тезкор-кучни аниқлашда тезкорлик алоҳида қобилият 
сифатида кўрилиб, улар бир-бири билан чамбарчас боғланган. Тажрибада 
тезкор-куч сифатларини аниқлашда асосан 30, 60 метрларга югуриш 
бўйича тест қабул қилинади, лекин биз гимнастика машқларини қўллаб 
тадқиқот ишини ўтказдик: тебранишлар, тортилиш, қўлларни букиб ѐзиш, 
ўриндиқ устидан сакраш ва бошқа машқлар қўлланилди. 
СПМО машғулотларида тезкорликни тарбиялашда максимал тезликда 
бажариладиган машқлар нисбатан катта бўлмаган ҳажмда қўлланилиб, 3-7 
дақиқа ичида давом этади. 
Талабалар учун бажариладиган машқлар 5-13 сония атрофида бўлди. 
Машқлар юқори тезлик билан бажарилди, бир мартоба бажарилгандан 
сунг дам олиш тавсия этилади. 
Тезкорлини тарбиялашда ижобий натижаларга эришиш учун лаҳзада 
англовчи ҳар хил сигналлар, кам вақт ичида маълум харакатни бажариб 
кўрсатиш ва бошқа тезкорликни ривожлантирувчи машқлар қўлланилади. 
Бунда циклик нагрузка бажарилганда 10 сония давом этиб, бу нагрузка 
организмда анаэроб энергия манбалари, асосан креатинфосфат гликоген 
организмда юқори тезликда иш бажарганда 10 сонияга етади. 
Тадқиқот давомида талабаларга тезкорлик сифатини ривожлантирувчи 
машқларни 
мажмуаси 
ва 
нагрузканинг 
меъѐрлари 
белгиланди 
(мажмуалар). 
Гимнастикада машқ бажарганда ҳар бир такрорлашда машқлар 
техникаси, натижа ва чарчашнинг ташқи белгилари кузатиб борилди, 
такрорлашлар оралиғидаги дам олиш ҳар бир такрорлашдан сунг 
узайтириб турилди. Талабалар машқни учинчи такрорлашдан сўнг 
тўртинчига ўтилганда чарчашнинг ташқи белгиларидан ўта ҳансираш 
сезилди, техникада хатолар пайдо бўлди, натижа эса пасайди. Шундай 
қилиб, талабалар учун 4 марта такрорлаш тезкорлик сифатларини 
ривожлантириш учун энг оптимал меъѐр деб белгиланди. Машқларни 

---

бундан ортиқ бажаришда организм чарчайди ва буни давом эттириш 
тезкорлик чидамлилигини сифатларини ривожлантиришга ўтиб кетади. 
Талабаларга тезкор-куч машқларини бажарилишининг давом этиши 6-
10 сония, 4 марта такрорланди, такрорлаш оралиғида дам олиш 30-50 
сония. 
Машқларни танлашда техник жиҳатдан мураккаб бўлмаган, 
шуғулланувчи талабаларни диққатини тўлиқ равишда машқни тез 
бажаришга қарата оладиган машқлардан ҳамда тўсатдан бериладиган 
сигналлардан фойдаландик. 
Айрим тезкор-куч машқларни бажарилишидан кейин нафас олиш 
частотаси ўзгариб кетди, ҳансираш пайдо бўлди, техника элементларида 
чапга ва ўнга оғишлар сезилди ва шу асосда меъѐр белгиланди.
Тезкор-куч билан мусобақа натижаларини таҳлил қилинганда 
тадқиқотимизни биринчи босқичида спорт педагогик маҳоратини ошириш 
гуруҳига тренировка жараѐнига тезкор-куч сифатларини ривожлантириш 
учун ҳар битта кўпкураш турига машқлар мажмуасини киритдик.