Очилов сардор хабибуллаевич

Эгилувчанликни ва бўғимлар қайишқоқлигини тарбиялаш. 
Эгилувчанлик ва бўғимлар қайишқоқлиги портс гимнастикасида устивор 
аҳамиятга моликдир. Гимнастикада деярли барча машқлар максимал 
амплитудада ижро этилади, бинобарин, мазкур зарурият эгилувчанлик ва 
қайишқоқлик қанчалик муҳим эканлигидан далолат беради. Айнан ушбу 
сифатлар гимнастик машқлар техникасини самарали ўзлаштириш, 
жисмоний сифатларни тежамли ижро этиш ва юксак спорт натижаларига 
эришиш истиқболини таъминлайди. Кўп сонли манбаларга асосан 
эгилувчанлик ва бўғимлар қайишқоқлигини унумли ривожлантиришнинг 
устивор услуби – бу мушакларни «чўзиш» ва «бўшаштириш» машқларини 
сурункасига қайтаришдан иборат. Бундай машқларга фаол ва пассив 
эгилувчанликка оид ҳаракатлар, максимал амплитуда ва тезликда ижро 
этиладиган ѐйсимон ҳаракатлар мисол бўлиши мумкин. Таъкидлаш 

---

жоизки, мазкур машқларни қўллашда, болаларнинг жисмоний ва 
морфофункционал имкониятлар эътиборга олиниши лозим.
Эгилувчанлик ва бўғимлар қайишқоқлигини тарбиялашда секин-
асталик, изчиллик, кетма-кетлик, мутаносиблик тамойилларига амал 
қилиш машғулотлар самарасини белгилайди.
 
 
1.2. Тезкор-куч қобилятлари ҳақида тушунча 
 Тезкор-куч қобилятлари куч билан бир қаторда ҳаракат тезлиги ҳам 
зарур бўлган 
ҳолатларда намоѐн бўлади. 
Бунда, ташқи огирлаштириш қанча юқори бўлса, ҳаракат кучли 
тавеифга эга бўлади, огирлик қанча кам бўлса, ҳаракат шунча тез 
Тезлик-куч кобилиятларининг намоѐн бўлиш шакллари у ѐки бу 
ҳаракатдаги мушак кучайишининг тавсифига боғлиқ. Бу характер ҳар-хил 
ҳаракатлардаги қувват кучайишида, уни катталигида ва давомийлигини 
ривожлантириш тезлигида намоѐн бўлади. 
Тезлик-куч қобилиятларининг муҳим тури «портлаш» кучидир.  
кучнинг юқори кўрсаткичларини кам вақт ичида намоѐн эташ 
қобилиятларидир. 
У спринтер югуришдаги стартда, огишларда, боксда ва бошқа 
турларда аҳдмияти катта. 
Кўриниб турйбдики, спорт устасида нафақат куч намоѐн бўлишининг 
юқори даражаси мавжуд бўлиб, балки энг муҳими, у кучнинг максимал 
катталигига жуда қисқа вақт ичида эришади. 
Портлаш харакатининг таркибий қисмлари учта бўлиб, асаб-мушак 
фаолиятининг қуйидаги хусусиятлари билан белгиланади: 
Мушакларнинг 
максимал 
кучи, 
мушаклар 
кучайишининг 
бошланишида ташқи ҳаракатни тез намойиш этиш қобилияти (старт кучи), 
қўзғалаѐтган массанинг тезлашуви жараѐнида ишчи ҳаракатни ўстириш 

---

қобилияти тезлаштирувчи куч аниқланганидек, бу хусусилтлар у ѐки бу 
даражда хар бир инсонга унннг ѐшн, жинсн, спорт билан шугулланиши, 
ҳаракат фаолиятининг туридан катъий назар тааллуқлидир. 
«Портлаш» кучининг ривожланиш даражасини қуйидаги формула 
ѐрдамида ҳисобланадиган тезлик - куч индекси ѐрдамида аниқлаш мумкин: 
J=F max / if max, Бунда:J-тезлик куч индекси;
F 
max-берилган 
ҳаракатда 
кўрсатилган 
кучнинг 
максимал; 
t max - максимал кучга эришиш вақти. 
Кучни бирданига намоѐн этиш мумкин эмас. Максимал кучни 
кўрсатиш учун мушакларга вақт керак. Аниқланганидек, тахдақан ҳаракат 
бошланишидан 0,3 сония ўтгандан сўнг мушак максимум 90% га тенг 
кучни намоѐн этади. Шу билан бирга спортда 0,3 сониядан камроқ вақтда 
бажарадиган ҳаракатлар кўп. Масалан, энг кучли спринтерларда югуриш 
олдидаги итарилишга 100-60 мс, узунликка сакрашда 150 мс «фосбюри-
флоп» усулида баландаикка сакрашда 180 мс, чанғи трамплинида 200-180