Oda genetikasiga doir masalalar to’plami

ODAM GENETIKASIGA DOIR MASALALAR TO‘PLAMI 
52 
III qon guruh 
BB yoki BO 
Bu oila a’zolarining shajarasini tuzamiz: 
Ranglarni yaxshi ajratuvchi, Daltonik, II qon g-h 
P.
I qon g-h
Ranglarni yaxshi ajratuvchi, Daltonik, IV qon g-h
I qon g-h
Ranglarni yaxshi ajratuvchi, Ranglarni yaxshi ajratuvcchi,
II qon g-h III qon g-h 
Ayolning ota-onasi: 
P.
♀
X
D
X
D 
OO 
x 
♂
X
d
Y AO 
ranglarni normal daltonik,
ajratuvxhi, I qon g-h II qon g-h
g: X
D
O 
X
d
A 
X
d
O 
Y A 
Y O 
F
1
: X
D
X
d 
AO - 
ranglarni normal ajratuvchi, II qon g-h 
X
D
X
d 
OO-
ranglarni normal ajratuvchi, I qon g-h
X
D
Y AO-
ranglarni normal ajratuvchi, II qon g-h
X
D
Y OO-
ranglarni normal ajratuvchi, I qon g-h
P.
♀
X
D
X
d 
OO
x
♂
X
d
Y AB 
ranglarni normal ajratuvxhi, daltonik, IV qon g-h 
I qon g-h 
g: X
D
O 
X
d
A 
X
d
O 
X
d
B 
Y A 
Y B 
F
2
: X
D
X
d
AO - 
ranglarni normal ajratuvchi, II qon g-h
X
D
X
d
BO - 
ranglarni normal ajratuvchi, III qon g-h
X
D
Y AO - 
ranglarni normal ajratuvchi, II qon g-h
X
D
Y BO - 
ranglarni normal ajratuvchi, III qon g-h
X
d
X
d
AO - 
daltonik, III qon g-h
X
d
X
d
BO - 
daltonik, II qon g-h
X
d
Y AO - 
daltonik, II qon g-h
X
d
Y BO - 
daltonik, III qon g-h

---

ODAM GENETIKASIGA DOIR MASALALAR TO‘PLAMI 
53 
71-masala. Daltonizm X-xromosomada joylashgan retsessiv belgi sifatida 
irsiylanadi. Talassemiya esa autosoma orqali dominant belgi sifatida naslga beriladi. 
Uning ikki shakli kuzatiladi: gomozigotali organizmlarda uning og‘ir fomasi 
kuzatilib, ko‘pincha o‘limga olib keladi, geterozigotali odamlarda yengil shakli 
kuzatiladi. 
Ranglarni normal ajratuvchi va talessemiyaning yengil shakli bilan kasallangan 
ayol daltonik ammo talessemiya bilan kasallanmagan erkak bilan turmush qurgan. 
Oilada tug‘ilgan birinchi o‘gil daltonik va talassemiyaning yengil shakli bilan 
kasallangan. Ikkinchi o‘g‘ilning har ikki kasallikka nisbatan sog‘lom tug‘ilishining 
ehtimolligi qanday? 
72-masala.* Odamlarda ter bezlarining yo‘qligi retsessiv belgi bo‘lib, uni 
rivojlantiruvchi gen X-xromosomada joylashgan. Albinism (terida pigmentlarning 
bo‘lmasligi) retsessiv autosomali belgi hisoblanadi. 
Terisi normal rangda bo‘lgan va ter bezlariga ega bo‘lgan ayol terisi normal 
rangda va ter bezlariga ega bo‘lgan erkak bilan turmush qurgan. Bu oilada albinos va 
ter bezlari bo‘lmagan o‘g‘il farzand tug‘ilgan. Ota-onalarning o‘rganilayotgan belgi 
bo‘yicha genotiplarini aniqlang? 
Masalaning yechilishi:
Talaba dastlab albinism autosomali belgi, ter bezlarining yo‘qligi jins bilan 
birikkan retsessiv belgi ekanligini ajratib olmog‘i lozim. O‘gilning albinos bo‘lib 
tug‘ilishi ota-onalarning bu belgi bo‘yicha geterozigota ekanligini bildiradi. O‘g‘ilda 
teri bezlarining yo‘qligini nazorat qiluvchi retsessiv gen onaning X-xromosomasi 
orqali o‘tgan. Demak, ona ter bezlarining “bor-yo‘qligi” belgisi bo‘yicha ham 
geterozigota hisoblanadi. Shularga asoslanib turib ota-ona genotiplarini yozamiz: 
Belgi
gen 
Normal ranglanish
A 
Albinos
a 
Ter bezlarining borligi
T 
Ter bezlarining yo‘qligi
 t 

---