Odam ekologiyasi. Odamning ekologik differensiatsiyalanishi odam ekologiyasi fani

Tog‘ adaptiv tipi — atmosfera bosimi past, kislorodning parsial bosimi kam, gipoksiya, sovuq, ovqatning nisbatan bir xilligi sharoitida shakllangan.
Xarakterli xususiyatlari:

• 
  asosiy almashinuv kuchaygan;
  
• 
  ko'krak qafasi keng;
  
• 
  naysimon suyaklar uzun;
  
• 
  eritrotsitlar soni, gemoglobin miqdori yuqori;
  
• 
  gaz almashinuvi yengil kechadi;
  
• 
  qonning kislorod sig‘imi yuqori.
  

O‘zbekiston aholisining ayrim qismlari tog‘li adaptiv tiplarga kiradi.
Antropogen ekosistemalar — asosiylari urbanobiotsenozlar va agrobiotsenozlar.


Agrobiotsenozlar (qishloq biotsenozlari) — turlar tarkibi cheklangan bo‘lib, asosan madaniy o‘simliklar va uy hayvonlaridan tashkil topadi. Ekologik sharoitlarning: havo, suv, atrof-muhit omillarining nisbatan yaxshi ko’rsatkichlari bilan xarakterlanadi. Tibbiyot nuqtai nazardan bu ekosistemalarda antropozoonozlar (exinokokkoz, trixinellez), geogelmintozlar (askaridoz, trixotsefalyoz, ankilostomozlar), biogelmintozlar (shistosomoz, trixinellez) ko‘p tarqalgan, atrof-muhit kimyoviy o‘g‘itlar, pestitsidlar, gerbitsidlar bilan ifloslanganligini e’tiborga olib, ularning profilaktikasi, atrof- muhitni muhofazalash chora-tadbirlarini amalga oshirish talab qilinadi.
Urbanotsenoz (shahlar biotsenozi) ijobiy tomonlari — hayot darajasi yuqoriligi, umumiy kasallanish ko’rsatkichlari nisbatan pastligi, aholining ish bilan ta’minlanishi va tibbiy yordam yaxshi yo‘lga qo’yilganligidir.
Ammo urbanotsenozlarning salbiy tomonlari ham anchadir:

• 
  aholi zichligi yuqumli kasalliklar ko‘p tarqalishiga omil hisoblanadi.
  
• 
  shovqin, gipodinamiya, shahar hayotining ancha tangligi, keskinligi asab, ruhiy, yurak-tomir kasalliklari uchun zamin hisob­lanadi (bu kasalliklar qishloqqa nisbatan 1,5-2 baravar ko’proq uchraydi).
  
• 
  atmosferaning ifloslanganligi ultrabinafsha radiatsiyasi jadalligini ancha susaytiradi (bolalar orasida raxit, D-avitaminozlari ko'proq uchraydi).
  
• 
  o'simlik ovqatlari, sut mahsulotlari nisbatan kam iste’mol qilinadi;
  
• 
  tug'ilish ko'rsatkichlari ancha past.
  

Urbanotsenozlarda quyidagi tibbiy-sanitariya chora-tadbirlarini amalga oshifish tavsiya etiladi:

• 
  atrof-muhit zararlanishi oldini olish;
  
• 
  ishlab chiqarishda, chiqindisiz, yopiq texnologiyalardan foydalanish;
  
• 
  shovqinlarni kamaytirish, ishlab chiqarish va transport jarohatlari oldini olish;
  
• 
  yashil zonalarni yaratish;
  
• 
  aholi o'rtasida sog'lom hayot tarzi, jismoniy tarbiya, sportni targ'ib qilish.