Oila pedagogikasi
Oilada bolalami mehnat tarbiyasida tejamkorlikka
|
Oila pedagogikasi. Hasanboyeva O
Oilada bolalami mehnat tarbiyasida tejamkorlikka
o ‘rgatish Bolalarni maktabgacha muassasalardagi mehnat tarbiyasi oilaviy tarbiyadan ajralmagan holda olib borilishi kerak. Bo- lada mehnatsevarlikni tarbiyasining barcha qulay sharoitlari oilada mavjud. 212 Biz bolani oilada mehnatga o'rgatibgina qolmasdan ulami tejamkorlikga ham o‘rgatib borishimiz lozim. Bu borada xonadonlarda uchraydigan tashlandiq ash- yolardan foydalanamiz. Har bir tashlandiq ashyodan biror bir buyum yasashni o‘rgatsak, bolalarda ijodkorlik hissi ham shakllanib boradi. Masalan, suv ichimliklaridan bo‘shagan idishlardan chi- royli o‘yinchoqlar yasash mumkin. Svetofor, timsoq, katta- kichik matriyoshkar, ari, tulki o‘yinchoqlari hamda chiroyli qalamdon, guidon yasash mumkin, bu o'yinchoqlami yasash- lari asosida bolalarda tejamkorlik hissi singdiriladi. Tashlandiq ashyo hisoblangan paypoq, kiyilmaydigan ko‘ylaklami lentasimon qilib qirqib, ulami bir-biriga ulanadi, so‘ng koptok qilib o‘raladi. Bu ipdan to‘qilgan gilamchalar juda mustahkam bo‘lib, yuvilish va quritish juda osondir. Yana eski paypoqqa uyda ishlatilmaydigan, qolgan may- da sovun parchalarini solib, ulardan yostiqcha shakli tikilsa, oshxona mebeli va muzlatkichni artish uchun qulay mo- chalka hosil bo4adi. Biz bolalami oilada tejamkorlikni o‘rgatib, borar eka- nmiz, ular yoshligidanoq buyum va materiallami isrof qil- maslikni har bir narsani hayotda tejab ishlatishga ko‘nikma va malaka hosil qilib borishlarini o‘rgatishimiz zarur. Qog‘oz karton va gazlama hamda tolali materiallar tayyor mahsulot bo‘lib, ulardan turli o‘yinchoqlar yasaladi, ulaming chiqin- dilaridan ham tejamkorlik bilan foydalanishni o‘rgatiladi. Bolalar bog‘chasida turli materiallar bilan ishlashda esa eng, awalo, qaysi narsadan nimalar yasash mumkinligini awaldan rejalab, anchayin izlanib, tabiat qo‘ynidan axtarib topib, yig‘ib olingandan, so‘ng reja asosida turli o‘yinchoqlar, ertaklar asosida ko‘rsatmali ko‘rinishlarga boy personajlar yasash mumkin. Turli omillar: Eman daraxti mevasi po‘st- log‘i, na’matak mevasi, chig'anoqlar, yong‘oq po‘stlog‘i, qovoq urug‘lari, na’matak guli va boshqalardan xalq ma- sallari, multfilm qahramonlarini; «Ninachi va chumoli», «Toshbaqa va chayon» kabi masallami ertak qahramonlarini yasashlari mumkin. Mehnat mashg‘ulotlarida — daraxt navdalari qamish paxol, g‘o‘za chanoqlari, qumlaming ishlatilishi hamda plastik massalar: plastilin, rezina, selofan, polietilen lentalari, plyonkalar, gugurt qutuchalari, g‘altak iplar, flomasteming tugaganlari hamda pista po‘choqlari danak po‘choqlari, kungaboqar o'simligining kosachasi, tuxum po'choqlari ishlatiladiki, ana shunday tashlab yubo- rilishi mumkin bo'lgan narsalardan chiroyli, go‘zal o‘yin- choqlar, ertak qahramonlari, turli ko‘rsatmali manzaralar yasash mumkinligini tejamkorlik ruhida taibiyalash imko- niyatlari ko'pligini ko‘rsatadi. Tashlandiq narsalardan ham kerakli buyumlar, estetik zavq olsa bo'ladigan, ayniqsa, o‘z ko‘rinishi, mazmuni bilan bolalami tarbiyalashi mumkin bo‘lgan narsalar yasalishi ular tarbiyasiga ijobiy ta’sir etadi. Oilada, ota-onalar, bolalar bog‘chasida tarbiyachi bolalami ana shunday ishlami amalga oshirishi uchun ushbu materiallarga ehtiyotkorona munosa- batda bo‘lishlikni ulardan unumli ham tejamkordik bilan foydalana olishlikni uqtirib borish kerak. Shunday qilinsa, bolalar yashnab turgan daraxt shoxlarini shart kesib yoki sindirib olmaydi, daraxtlami kuzatib, qurigan keraksiz shoxlarini kesib oladi. Kesib olayotganda o‘sha shoxdan nima yasasa bo‘ladi, chamalashni o‘rganadi. Turli tabiiy materiallami to‘plash, saqlash, ishlov berish yo‘llarini 214 qo‘llash bolalarini tabiat bilan tanishgandagi bilimini mustah- kamlaydi. Turli tabiat materiallari bilan ishlash mashg‘ulotlami rejalashtirish va materiallami tanlashda albatta mahalliy sha- roitlardan kelib chiqish, o‘lka iqlimi, tabiati, islilab chiqarish korxonalari, xalq badiiy ustaxonalari va shu kabilari e’tiborga olish kerakligini unutmaslik lozim. Bunday mashg‘ulotlar bolalaming ijodiy qobiliyatlarini o'stiribgina qolmay, ulaming ijodkorligini o‘stiradi, estetik hissiyotini shakllantiradi. Bolalar turli materiallar bilan ishlash jarayonida turli tabiiy materiallami to‘plash, saqlash qoidalari bilan tanishadi, tevarak-atrofni muhofaza qilishga o‘rgatadi. Turli tabiiy materiallaiga ishlov berish va rejalashtirishni, ulami nimalar yasay olishni tahlil qilishni hamda ishlov berish asboblarini tanlay oladilar. Bolalarda bu ishlami bajarishlarida ular mustaqil fikrlay olib, ijodkorhkni namoyon qiladilar. Ijod- korlik qobiliyatlari o‘sadi. Obrazlar, personajlar, o‘yinchoqlami yaratishda kons- truktorlik va ijodiy qobiliyatlari rivojlanadi, murakkab asboblar, bigiz, qaychi, bolg‘acha, pichoqchalar bilan kattalar yordamida ishlata bilish malakalarini egallaydilar. Bolalar turli tabiat materiallar bilan ishlashlari alohida qiziqish uyg‘otadi, ayniqsa, loy, plastilin, daraxt shoxchalari, chinor urug‘lari, turli qurigan barglar, daraxt po‘stlari, yelimlaridan foydalanib qushlar, jonivorlar, ertak ishtirokchilarining shakllarini qiziqib yasaydilar. 0 ‘z tasawurlari personajlar bilan boyiydi. Bolalar turli materiallar bilan ishlashda ishlar qoidalari bilan tanishadilar, texnik xavfsizlik qoidalari, gigiena-sani- 215 tariya holatlariga rioya qilibgina qolmay tejamkorlikka ham alohida e’tibor beradilar. Bolalarga turli ashyolardan narsalar yasashni rejalash- tirishni o‘rgatar ekanmiz tabiiy materiallaming xossa va xususiyatini hisobga olgan holda isrofgarchilikka ham yo‘l qo‘ymaslikni tushuntiriladi. Ulaming shakl, ko‘rinishlarini rejalab aniq narsa yasash yo‘li bilan tejashni o‘rgatiladi. Qanday asboblami bolalarga berish mumkinligi va asboblami to‘g‘ri ishlatish (sindirmaslik, buzmaslik) yo‘llari uqtiriladi. Ish joyini tartibsiz qolishdan saqlashni ta’kidlanadi. Ish mazmuni sodda murakkabligiga qarab, bosqichma- bosqich guruhlarga moslash yo‘li bilan tejamkorlik tuyg‘usini singdirish talab etiladi. Yuqoridagi tartib qoidalar bolalarda tejamkorlik, tadbirkorlik sifatlarini tarbiyalashda mehnat mashg'ulotlari samaradorligi oshiriladi. Asosan, tayyorlov gurhida bolaning yosh xususiyatini hisobga olib, sanchil- maydigan, kesmaydigan asboblardan foydalangan holda po‘kak, turli bo‘sh qutilar, qutichalar, daraxtlaming urug‘lari, qurigan barglardan yelimlab yopishtirish, plastilin yordamida yopishtirish yo‘li bilan turli shakldagi Download Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling