Оилавий тарбия сабоқларииииии indd

4. Соғлом хулқли болалар ва ўсмирларга қараганда 
носоғлом хулқ-атворга эга бўлган болалар ва ўсмирларга 
ижтимоий муҳитдаги салбий таъсирларнинг бир жойга 
тўпланган ҳолда (концентрациялашган) таъсир этиш 
ҳолати. Яъни, хулқ оғиши ёки тарбияси бузилган ўсмир-
га ижтимоий муҳитдаги салбий таъсирлар тўпланган ва ҳар 
тарафлама таъсир қилади. Бошқача қилиб айтганда, ўсмир-
нинг ноқонуний, ноахлоқий психологик муҳитга тушиб қо-
лиши унга ҳар томонлама, яъни ҳам маънавий, ҳам руҳий, 
ҳам жисмоний, ҳам кўргазмали тарзда таъсир ўтказади. Бу 
ўсмирда тарбия бузилиши ва ҳатто жиноятчилик хулқининг 
келиб чиқиши учун қулай ижтимоий муҳит ва шарт-шаро-
ит яратади. 
Соғлом хулқли болалар ва ўсмирларда эса тўпланган 
ҳолда ҳар тарафлама салбий таъсир этиш муҳитининг мав-
жуд бўлмаслиги уларда ғайритабиий хулқ-атворнинг келиб 
чиқишининг олдини олади.

---

26
5. Тарбияси бузилган болалар ва ўсмирларнинг соғлом 
хулқли болалар ва ўсмирларга қараганда тез-тез низоли 
вазиятларга тушиб қолиш ҳолати.
 Бунда тарбияси оғир 
ўсмир низоли вазиятлар муҳитига тез-тез тушиб қолади. 
Бунинг сабаби, биринчидан, у ҳаёт кечираётган ва фаолият 
юритаётган ижтимоий муҳитнинг носоғломлигига боғлиқ 
бўлса, иккинчидан, тарбиясида нуқсони бўлган болалар 
ва ўсмирлар хулқ-атворидаги психопатологик ўзгаришлар 
ҳамда уларнинг ёш даври хусусиятлари низоли вазиятлар-
нинг кўпроқ юзага келишига олиб келади. 
Соғлом хулқли болалар ва ўсмирларда эса улар яшаёт-
ган ва фаолият юритаётган ижтимоий муҳитнинг соғлом-
лиги низоли вазиятларнинг олдини олади ва шунинг учун 
улар низоли вазиятларга кам дуч келадилар. Низоли вази-
ятларнинг доимий юз бериб туриши эса бола хулқ-атвори-
да салбий ўзгаришларнинг келиб чиқишига замин яратади.