Оилавий тарбия сабоқларииииии indd

8. Айрим ота-оналарнинг қаҳр-ғазаб асосидаги муно-
сабати болалар ва ўсмирларда салбий характер хислат-
ларининг, хусусан, қўрқоқлик, тобелик, асабийлик, ҳис-
сиётларга берилувчанлик ва мустақил тафаккурнинг 
етишмаслиги кабиларнинг шаклланишига олиб келади. 
Қўрқоқ, тобе болалар ва ўсмирлар бировларнинг қистови, 
зўрлаши натижасида турли хил ғайриахлоқий гуруҳлар-
га қўшилиб кетишга мойил бўладилар. Улардаги асабий-
лик, қўзғалувчанлик ва ҳиссиётларга берилувчанлик хусу-
сиятлари эса тез-тез низоли вазиятларга дуч келишга сабаб 
бўлади. Шунингдек, улардаги мустақил фикрлаш лаёқати-
нинг сустлиги низоли вазиятларнинг чигаллашувига, муам-
моли вазиятлардан чиқиб кетиш йўлларини нотўғри қўл-
лашга олиб келади. Натижада бундай вазиятларда ўсмир 
ўзининг ёш даври хусусияти ва ҳаётий тажрибасизлиги ту-
файли ғайриқонуний ҳаракатларга қўл уриши мумкин.
Назаримизда, оилада болаларга ҳаддан ортик эркинлик 
бериш уларни ўз билганича иш тутишга, қилаётган иши-
нинг тўғри ёки нотўғрилигини англаб етмасликка олиб ке-
лади. Ота-она назоратидан, сўраб-тергашидан четда қолган 
ўсмир ўзини эркин билиб, кўнгли тусаган ишга қўл уради. 

---

28
9. Ота-оналарнинг фарзандлари ҳаёти ва фаолия-
ти билан қизиқмасликлари, уларни назоратсиз қолди-
ришлари кўпинча ўсмирни ғайриқонуний хулқ-атворга 
эга бўлган болалар ва ўсмирлар сафига қўшилиб кети-
шига олиб келади. Шунинг учун ота-оналар фарзандлари-
нинг, айниқса, ўсмирлик давридаги фаолиятларини, бўш 
вақтларида нималар билан шуғулланаётганликларини до-
мий равишда назорат қилиб боришлари мақсадга мувофиқ-
дир. Қолаверса, ўсмирлик ёши давридаги психофизиологик 
ўзгаришлар ва ўтиш даври хусусиятлари бу ёш ота-оналар 
ва катта ёшдаги кишиларнинг ўзига хос алоҳида эътибо-
рини талаб қиладиган ёш даври ҳисобланади. Оилада ота- 
оналарнинг бу ёшдаги ўсмирларга нисбатан бўладиган
эътиборсизликлари, тарбия шундай берилиши керак деб 
қарашлари болалар ва ўсмирларда ғайриахлоқий хулқнинг 
келиб чиқишига имконият яратади.
Шунингдек, оиладаги авторитар, ҳаддан ортиқ қат-
тиққўллик асосидаги муносабат ҳам болалар ва ўсмирларда 
хулқ оғишининг келиб чиқишига сабаб бўлиши кузатилади.