Oilaviy munosabatlarning bola shaxsida ijtimoiy

Ёшларга ижтимоий-психологик хизмат кўрсатиш маркази 
olmaydi, chunki buning negizida boshqa mexanizmlar yotishi turgan gap. Fiziologik 
me'yorlarga binoan shaxs og’riqni sezish, idrok va tasavvur qilishning murakkab 
jismoniy qurilmasiga ega. Shunga qaramasdan, og’riqni inson har xil shis qilishi, unga 
bardosh berishi, sabr-toqat bilan boshidan kechirishi mumkin, bunda individual tafovut 
aniq namoyon bo’ladi. Diqqatning og’riq sezgilariga to’planishi tufayli og’riq zarbi 
kuchayadi-bu psixofiziologik qonuniyatdir. Xuddi shu boisdan odam og’riq sezgilariga 
tobe bo’lib qolmasligi lozim, aks holda u bu noxush kechinma, ruhiy holat ta'sirida uzoq 
muddat qolib ketishi kuzatiladi. Og’riqni boshdan kechirish jarayonida nafaqat 
chidamlilik zarur, balki mushkul haroitlarda faollik ko’rsatish ko’nikmasi, qiyinchilikni 
yengish odati muhim ahamiyat kasb etadi. Bunday xususiyatga ega bo’lgan insonlarda 
o’z shissiy a'zolarini, ularning harakatlarini idora qilish uquvi mavjuddir, aksincha 
nozik tabiatli, ichki intizomsiz, sabr-toqati zaif, mo’rt ruhiy kechinmali shaxslar 
chidamsizligini namoyish qiladilar. Yuqorida bildirilgan mulohazalardan ko’rinib 
turibdiki, to shozirgacha psixologiya fanida asosiy, muhim irodaviy sifatlarni 
tasniflashning umumbirlik tamoyili mavjud emasligi tufayli aksariyat shollarda bir 
irodaviy xislat qo’shaloq atama bilan belgilanishi davom etib kelmoqda (masalan, 
mustaqillik va tashabbuskorlik, jur'at va dadillik, tirishqoqlik va qat'iyatlik, vazminlik 
va o’zini uddalash kabilar. Psixologiyada irodani eksperimental o’rganishga oid qator 
ilmiy tadqiqotlar o’tkazilgan bo’lib, ularning ayrimlaridan namunalar keltirib o’tamiz. 
Ko’pchilik tadqiqotchilar Ye. I. Ignatev qo’llangan metodikasi va uning natijalariga 
xayrishoshlik bildiradilar. Lekin muallifning o’zi uni basholashda juda eshtiyotkorlik 
bilan munosabatda bo’ladi. Uning mulohaza bildirishicha, ushbu metodika yetarli 
darajada ishonchli, irodaning tormozlashi paydo bo’lishini tadqiqot qilishda qoniqarli 
natijalar berishi mumkin, lekin undan "test" sifatida foydalanish ko’ngildagidek 
ko’rsatgichlarga olib kelmasligi eshtimoldan sholi 161 emas. Ushbu metodikaning 
moshiyati shundan iboratki, muskulning kuchli qisqarishidan keyin o’zining tinch 
holatiga qaytishdagi qarshiliklarini yengish xususiyatini tajribada tekshirishdir. Xuddi 
shu vaziyatda irodaviy zo’riqishni bartaraf etish namoyon bo’ladi. Muallifning 
ta'kidlashicha, zo’riqishdagi muskullarning qisqarishini bir lashza to’xtatib qolish 
irodaning hartli ko’rsatkichi tariqasida qabul qilish mumkin, chunki mazkur jarayonda 

---