Olardı súwretlew usılları Joba

Dàstúriy ekonomikalıq sistema
Payda bolǵan dúnyada baslanıwı jámiyet dáwirinde bolmıs awıl xojalıǵı tiykarlanǵan birinshi ekonomikalıq sistema bolıp tabıladı. Búgingi kúnde, ekonomikalıq sisteması dástúriy túri derlik hesh bir orında (Latin Amerikası, Aziya hám Afrikanıń birpara aymaqlarında, sonıń menen birge, ayırım tısqarı tabıw ushın úshinshi dúnya mámleketleri).
Bul sistema ushın, ekonomika keń usılları, qolda miynet hám baslanıw texnologiyalar tiykarında jıynaw, ańshılıq hám tómen-ónimliligi dıyxanshılıq menen xarakterlenedi. Sawda az rawajlanǵan yamasa ulıwma islep bolmaydı.
Komandirlik-joybarlastırılǵan ekonomikalıq sistema
Joybarlastırılǵan (yamasa oraylastırılǵan ), Ekonomika basqarıw tariyxıy túri esaplanadı. Bul kún ol óziniń sap formada ashılmay. Ilgeri Sovet Birlespesi, sonıń menen birge, ayırım Evropa hám Aziya mámleketleri xarakterli edi.
Búgingi kúnde, tez-tez sóz ılayıq bolǵan arasında sisteması, bul ekonomikalıq kemshilikler deydi:

• 
  óndiriwshiler ushın erkinlik joq ekenligi (jámáát islep shıǵarıw " tashkil ne kabi" joqarıdan jiberilgen);
  
• 
  qarıydarlar ekonomikalıq mútajliklerin kóplegen narazılıq ;
  
• 
  Birpara tovarlar sozılmalı etiwmovchiligi;
  
• 
  shıǵıw qara bazarı (aldınǵı barmaǵıńız menen bir tábiy reakciya retinde);
  
• 
  (A joybarlastırılǵan Ekonomika mudamı jáhán bazarında basqa bàsekiles artta bir qádem ekenligin, sol sebepli) Isenimsizlik tez hám nátiyjeli ilimiy hám texnologiyalıq rawajlanıwdıń eń sońǵı jetiskenliklerin engiziw.
  

Bazar ekonomikalıq sisteması
Bazar - zamanagóy dúnyanıń eń mámleketler ushın tán bolǵan quramalı hám kóp qırlı ekonomikalıq sistema esaplanadı. Bunnan tısqarı, basqa at astında málim: ". Kapitalizm" Bul sistema tiykarǵı principlerı talap hám tiykarlanǵan individualizmdan, biypul kárxana hám saw bazar báseki principi. Bul erda ol jeke menshikti húkimran hám sanaat iskerligi ushın tiykarǵı xoshamet tashnalik paydanı beriledi.
Biraq, bul ekonomika - jetilisken emes. ekonomikalıq sisteması bazar túri de onıń kemshilikleri bar:

• 
  dáramat teń bólistiriw;
  
• 
  social teńsizlik hám puqaralardıń ayırım taypaların social hálsizliklerdi;
  
• 
  ekonomika daǵı udayı tákirarlanatuǵın ótkir krizis retinde ózin kórinetuǵın sisteması biyqararlıq ;
  
• 
  tábiy resurslardan jırtqısh, jırtqısh paydalanıw ;
  
• 
  tálim, ilim hám basqa mámleketlik emes kommerciyalıq bolmaǵan programmaları jarlı finanslıq támiynlew.
  

«Ekonomikalıq-matematikalıq usıllar hám modeller» páni úyreniwi kerek bolǵan máseleler:

• 
  Kárxanalar hám firmalarda matematikalıq usıllardı qóllaw ;
  
• 
  Shegaralangan resurslardan optimal paydalanıw ;
  
• 
  Básekishi firma hám kárxanalar strategiyalarınıń optimallaw hám alternativlastırıw ;
  
• 
  Qarıydardıń minez-qulqı ;
  
• 
  Rezervlerdi optimal basqarıw ;
  
• 
  Ǵalabalıq xizmet kórsetiw modellerin qóllaw ;
  
• 
  Optimallastırıw máseleleri hám ikkilanganlik teoriyası ;
  
• 
  Makroekonomikalıq processlerdi modellestiriw;
  
• 
  Tarmaqlar aralıq balansda uslaw;
  
• 
  Uǵımsızlıq hám táwekelshilik sharayatında qarar qabıllawdıń matematikalıq modellerin dúziw;
  
• 
  Tarmaqlı modellestiriw;
  
• 
  Dúzilgen modellerdiń real processlerge sáykesligi tekseriw hám muǵdarlıq bahalaw.
  

«Ekonomikalıq -matematikalıq usıllar hám modeller» páni aldında turǵan wazıypalar :
Ekonomikalıq processlerdi modellestiriw tiykarların úyretiw;
Ekonomika quramalı hám ierarxik dúzılıwǵa egaligi, ekonomikalıq processlerdiń mánisi, mazmunı hám qásiyetlerin úyretiw;
Mikro- hám makro dárejedegi ekonomikalıq processlerdi modellestiriw princip-larini úyretiw;
Kárxana hám firmalardıń iskerlik kórsetiw mexanizmin úyretiw;
Kárxanalarda úyrenilip atırǵan hár bir processga uyqas keliwshi ekonomikalıq -matematikalıq usıllar hám modellerdi dúziw jolların úyretiw;
Kárxanalar maǵlıwmatları boyınsha optimizatsion, balans, trend modellerin dúziwdi úyretiw;
Saylanǵan modeldi arnawlı kompyuter programmaları tiykarında sheshiwdi úyretiw;
Hár bir ekonomikalıq process hám hádiyselerdiń kóp variantlı sheshimlerin alıwdı úyretiw;
Alınǵan sheshimlerdi ekonomikalıq analiz qılıw hám qarar qabıllawdı úyretiw.
Ekonomikalıq -matematikalıq usıllar hám modellerdiń teoriyalıq hám ámeliy áhmiyeti:
1. Ekonomikalıq hám tábiy pánlerdi rawajlandırıwda jetekshi qural bolıp xızmet etedi
2. Materiallıq, miynet hám finanslıq resurslardan ámelde nátiyjeli paydalanıladı.
3. Ekonomikalıq processler boyınsha boljawlardı ámelge asırıw waqtında ayırım ońlawlardı kirgiziw múmkinshiliginiń bar ekenligi.
4. Ekonomikalıq processler tek ǵana tereń analiz etilipgine qalmastan, bálki olardıń jańa úyrenilmagan nizamlıqların da ashıw ikoniyati jaratıladı.
5. Quramalı esaplaw jumısların kompyuterlestiriw hám avtomatlashtirishni ańsatlastırıw menen birge, intellektual miynet jeńillestiriledi, basqarıw hám ekonomikalıq tarawdıń xızmetkerleriniń miynetin ilimiy tiykarda shólkemlestiriwge hám basqarıwǵa járdem beredi.
“Ekonomikalıq -matematikalıq usıllar hám modeller” páni óz ishine arnawlı pánler sistemasınan ibarat bolǵan tómendegi túsinik hám qaǵıydalardı aladı :
Ekonomikalıq processlerde ob'ektiv hám sub'ektiv faktorlar tásirin, olardıń óz-ara baylanısıwilarini úyreniw;
Biznes-jobaların ilimiy tiykarlash hám olardı atqarılıwın ob'ektiv bahalaw ;
Ekonomikaǵa tásir etiwshi unamlı hám unamsız faktorlardı ızlep tabıw hám olardıń tásirin muǵdarlıq bahalaw ;
Islep shıǵarıwdı rawajlandırıw daǵı tendentsiyaların hám parıqlardı, paydala -nilmayotgan ishki múmkinshiliklerdiń rezervlerin anıqlaw hám ashıp beriw;
Aldıńǵı tájiriybelerdi ulıwmalastırıw, optimal basqarıw qararların qabıllaw.
Gúzetilip atırğan obyektlerdi tereń hám hár tárepleme úyreniw maqsetinde tábiyatta hám jámiyette júz beretuǵın processlerdiń modelleri jaratıladı. Onıń ushın ob'ektler hám de olardı ózgeshelikleri gúzetiledi hám olar tuwrısında dáslepki túsinikler payda boladı. Bul túsinikler ápiwayı sóylesiw tilinde, túrli súwretler, sxemalar, belgiler, grafiklar arqalı ańlatılıwı múmkin. Bul túsinikler model dep aytıladı.
Model sózi latınsha modulus sózinen alınǵan bolıp, ólshew, norma degen mánisti ańlatadı.
Keń mániste model qandayda bir ob'ektti yamasa ob'ektler sistemasın úlgisi bolıp tabıladı. Model túsinigi biologiya meditsia, fizika hám basqa pánlerde de qollanıladı.
Jámiyettegi hám ekonomika daǵı ob'ektlerdi matematikalıq modeller járdeminde baqlaw múmkin. Bul túsinik modellestiriw dep ataladı.