Oli\' va o•rta maxsus ta'lim vazirligi o•rta maxsus
Download 0.77 Mb.
|
Anorganik kimyo Tashev [uzsmart.uz]
|
Fosfor allotropiyasi va fizik xossalari. Fosfoming bir nccha allotropik shakl o'zgarishlari, ya'ni oq, qizil va qora fosforlar bor. Ulaming hosil bo'lishi molekulaning kristall panjaralarida atom laming bir-biriga nisbatan turlicha joylashishi bilan tushuntiriladi. Fosfoming allotropik shakl o'zgarishlarida molekulalaming tuzili shi quyidagi rasmda keltirilgan. Fosfoming barcha allotropik shakl
o•zgarishlarida har bir atom ikkinchi atom bilan faqat yakka bog' orqali bog•langandir. Agar fosfoming har bir atomi shu tariqa o•ziga boshqa uchta fosfor atomini biriktirib olsa, bu uchala atom ning har birida ikkitadan valentliklari, ya 'ni ikkitadan juftlash magan elektronlari foydalanilmay qolgan bo·tadi. Bu valentlik lar bir-biri bilan bog•lanmagan atomlaming o·zaro bog'lanishiga sarflanishi mumkin. Bunda to'rtta atomdan har biri boshqa uchta atom bilan kovalent bog'lanish hosil qiladigan ( P4) molekulani hosil qiladi. Bu moddaning kristall panjarasi piramida ko'rinishida oo·lib, oq fosforga tegishlidir. Oq fosfoming molekulalari o•zaro kuchsiz bog•tangan bo'ladi. Shuning uchun oq fosfor oson suyuq lanadigan va oson uchuvchan modda hisoblanadi. Oq fosfor suvda deyarli erimaydi. Ko•pchilik organik moddalarda, ayniqsa, ugle rod tetra sulfidda yaxshi eriydi. o•zi juda zaharli modda hisoblanadi. Atomli kristall panjaraga ega bo'lgan fosfor qora fosfordir. Yorug•lik yoki temperatura ta'sirida oq fosfor qizil fosforga o•tishi mumkin. U qizil nmgli kukun modda bo'lib, zaharli emas, suvda va uglerod tetra sulfidda erimasligi bilan oq fosfordan farqlanadi. Qizil fosfor ma'lum sharoitda bir-biridan rangi bilan farqlanadigan turli allo tropik shakllarda bo'lishi mumkin. n Oq fosfomi juda katta bosim ostida qizdirib, qora fosfor hosil qilish mumkin. Qora fosfor ko'rinishidan grafitga o'xshaydi. Shuning uchun u qo'l bilan ushlansa, xuddi yog•dek silliqlanadi. Tekshirish- lar natijasida tabiiy fosfoming bitta barqaror izotopi P bor ekan- ligi aniqlangan. Lekin uning {;P sun'iy radioaktiv izotopi ham ma'lum. Bu izotopning yarim yemirilish davri 14,3 sutkadan osh maydi. Shunga qaramasdan, undan keng foydalaniladi. p p p p p p"/ "-p/ p// '-p/ \'P? 'P/ -P I p+p I p+p I "-.,\ p/ "- p P p /p'-.p p p /p'-... d oq, (b) qora (d) qizil fosfor molekulalarining tuzilishi Download 0.77 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|