Oli\' va o•rta maxsus ta'lim vazirligi o•rta maxsus

Vodorod bog'lanish. Vodorod vositasida bo'ladigan bog'lanish vodorod bog'lanish deyiladi. Vodorodning ioni faqat yadrodan iborat bo'lib, yadro esa bitta protondir. Boshqa barcha elementlaming ion­ lari bir yoki bir necha elektron yo'qotganda ham yadrolari atrofida yana elektronlar qoladi. Vodorodning ioni faqat yadrodan ibo­ ratligi sababli boshqa ionlarga qaraganda minglarcha marta kichikdir.

Vodorod ioni kichik va elektronlari bo'lmagani uchun boshqa ele­ ment atomi yoki ionining elektron quvvatini o'ziga tortadi. Nati­ jada vodorod bog'lanish vujudga keladi.
Vodorod bog'lanishning mohiyati shundan iboratki, biror modda mofekufasidagi ft:or, xlor, kislorod va azot kabi elektrman­ fiy elementlaming atomlari bilan birikkan bir valentli vodorod atomi yana boshqa ft:or, kislorocl, azot va xlor atomlari bilan kuch­ sizroq bog'lanish xususiyatiga ega. Masalan, HF molekulasi qutbli bog'lanishga ega. Ikkala atom orasidagi elektron juft ftor atomiga yaqin siljiganligi tufayli vodorod atomi musbat zaryadga ega, ya'ni
HF da vodorod ioni bor deyish mumkin. Bu vodorod ioni ftor atominingjuft elektronlariga tortilishi natijasida vodorod atomi ikki tomondan bog•tanib qoladi. Shu tartibda HF ning bir necha mole­ kulalari o·zaro birlashib. yirikroq zarrachalarni hosil qiladi. H-F
... H-F ...• umuman (HF) = 2, 3, 4. 5, 6 bo•lishi mumkin. Suv
va sirka kislota dimerlarining hosil oo•lishini quyidagi sxema bilan tasvirlasa bo•tadi:

H-0 H-O

I I

H H
(HP>2
O ... H-

c,
CH₃- _,C - C H₃
0-H ...O (CH ₃COOH)₂

Odatda, vodorod bog•tanish nuqtalar bilan belgilanadi. Shun­
day qilib, elektrmanfiyligi katta oo•tgan element atomi bilan vo­ dorod atomi orasida vujudga keladigan ikkinchi darajali kimyoviy bog•tanish vodorod bog'lanish deb yuritiladi. Lekin bu bog•tanish­ ning energiyasi uncha katta emas. Masalan, kimyoviy bog•ta­ nishlarning asosiy turlarining mustahkamligi 20-230 kkal/mol ga teng oo•tgan holda, vodorod bog•tanishning mustahkamligi 5- 8 kkal/molni tashkil qiladi.

2.