Oli\' va o•rta maxsus ta'lim vazirligi o•rta maxsus

11. Nitro7Jl usu6. Sulfat kislota ishlab chiqarishning kontakt usuli ishlab chiqilgunga qadar sanoatda sulfat kislota nitroza usuli bilan olinar edi.
Bu usulda changdan tozalangan S0 ₂ minoralarga kiritiladi, mi­ noraga suv va nitroza berib turiladi. Tarkibida NO va N0 ₂ bo'lgan sulfat kislota eritmasi nitroza deb ataladi. Bu usulda S0 ₂ havo kis­ lorodi bilan emas, balki N0 ₂ bilan oksidlanadi. Minoralarda quyi­ dagi reaksiya boradi:
S02 + H20 + N02 = H2so. + NO
NO ning yaxshi xususiyati shundaki, u havo kislorodi bilan uchrashganida oksidlanib, N0 ₂ ga aylanadi:
2NO + 0 ₂ = 2N0 ₂
Hosil bo'lgan N0 ₂ yana S0 ₂ ni oksidlaydi. N0 ₂ o'zining bir atom kislorodini S0 ₂ ga berib, o'zi yana havo kislorodini biriktirib oladi. S0 ₂ ning oksidlanishida N0 ₂ go'yo katalizator rolini o'ynaydi. Hosil bo'lgan S0 ₃ suv bilan birikib, suJfat kisJota hosH qHadi:
so} + H20 = H2S04

I! 1
Bu usul bilan 75% Ii sulfat kislota olish mumkin.


Bilimlarni teksJ,irisl, 11ch1111 mashq va masala/ar
I. Qanday kimyoviy xossalari jihatdan kislorod va oltingugurt elementlari bir-biriga o'xshaydi va bir-biridan farq qiladi? Javo­ bingizni tegishli reaksiyaJar tenglamalari bilan isbotlang.

2. 
   Oltingugurtning allotropik shakJ o'zgarishlarining sababini tushuntiring.
   
3. 
   Oltingugurtning oksidlovchilik va qaytaruvchilik xossalarini ifodaJovchi reaksiyalarga misollar keltiring.
   
4. 
   Polimetall rudaJarni qayta ishlash zavodlarida nima uchun sulfat k.islota ishlab chiqarish sexi bo'ladi? Javobingizni reaksiya tenglamaJari bilan tasdiqlang.
   

S. Vodorod sulfidning hosil qilish reaksiyalari teng]amalarini yozing.

6. 
   Havoda uzoq turib qolgan vodorod sulfidning loyqalanib qo­ lishiga sabab nima?
   
7. 
   Vodorod sulfidning qaytaruvchi xossasiga misollar keltiring.
   
8. 
   Sulfid kislotaning: a) suvda eriydigan; b) suvda erimaydi­ gan; d) suyultirilgan kislotalarda erimaydigan; e) faqat konsentr­ langan kislotalarda eriydigan tuzlariga misollar keltiring.
   
9. 
   S0 ₂ hosil qilish reaksiyalari teng]amalarini yozing.
   
10. 
    Sulfit k.islotaning oksidlovchi va qaytaruvchilik xossalariga tegishli reaksiya tenglamaJarini yozing.
    
11. 
    Nirna uchun konsentrlangan sulfat kislotaga suv quyib bo'lmaydi?
    
12. 
    Metallga suyultirilgan sulfat kislotaning ta'siri bilan kon-
    

sentrlangan sulfat kislota ta'sirining qanday farqi bor? Tegishli reaksiyalaming tenglamalarini yozish bilan javobingizni izohlang.

6. 
   S, FeS₂, HNO₃, F e₂OP H ₂O, HCI lardan foydalanib, sulfat kislota hosil qilish reaksiya tenglamalarini yozing.
   
7. 
   Tarkibida 30% rux sulfid bo'lgan I t rux aldamasidan qancha rux va sulfat kislota hosil qilish mumkin?
   

Javob: 303 kg, 20 I kg.

6. 
   Tarkibida 20% mis bo'lgan 120 g mis va mis oksidi aralash­ masiga konsentrlangan sulfat kislota ta'sir ettirilganda (normal sha­ roitda o'lchangan) qancha SO₂ va qancha tuz hosil bo'ladi?
   

Javob: 8,4 I SOr 252 g CuSO₄•

6. 
   Sulfat kislotaning 40 g eritmasi bariy xlorid eritmasiga ta'sir ettirilganda 11,665 g cho'kma tushdi. Sulfat kislota eritmasining konsentratsiyasini foizlarda ifodalang.
   

Javob: 12,25%.

6. 
   Tarkibida 60% temir (II) sulfid bo'lgan 180 g FeS va Fe ₂O₁ aralashmasiga xlorid kislota ta'sir ettirilganda qancha (normal sha­ roitda) vodorod sulfid hosil bo'ladi? Bundan qancha sulfat kislota
   

olish mumkin?
Javob: 26,5 l H₂S va 24,71 g H₂SO ₄•

6. 
   Quyidagi moddalami hosil qilishga imkon beradigan reaksiyalaming tenglamalarini yozing:
   

FeS₂
I \

H₂SO-₄
SO ₂ Fe2O ₃- FeCl₁- Fe(OH)1
I

res-Fe(NO₂) ₂- Fe

6. 
   a) 15,8 g kaliy permanganatdan; b) 12,26 g bertole tuzi­ dan; d) 21,66 g simob (11) oksiddan; e) 3,4 g vodorod peroksid­ dan qancha kislorod olish mumkin?
   

Javob: a) 1,6 g; b) 4,8 g; d) 1,6 g; e) 1,6 g.