Oli\' va o•rta maxsus ta'lim vazirligi o•rta maxsus

Azotning fizik xossalari. Azot rangsiz, hidsiz, mazasiz gaz bo'lib, suvda juda oz eriydi. Bir hajm suvda 20·c da 0,0154 hajm azot
eriydi. Azot havodan bir oz yengil: bir litr azot 1,25 g keladi. Azot
-219,86 ·c da suyuqlanib, -195,8 °C da qaynaydi.
Azotning kimyoviy xossalari. Azot atomining sirtqi pog'onasida beshta elektron bo'lganligi uchun uchta elektron qabul qilib, manfiy uch valentlik hamda elektronlarini berganda +I, +2, +3, +4 valent­ lik namoyon qiladi. Azot molekulasi ikki atomdan iborat bo'lib, bu atomlar o'zaro juda pishiq uchta umumiy elektron juft hosil
qilib (kovalent) bog'langan: : N :: N : y_oki Nr Shuning uchun ham azot oddiy sharoitda hech qanday elementlar bilan reaksiy­ aga kirishmaydi, desa bo'ladi. Oddiy sharoitda azot faqat litiy bilan birikadi:
6Li + N₂ = 2Li₃N
Yuqori temperaturada azotning faolligi ortib, metallar va me­ tallmaslar bilan reaksiyaga kirishadi.
Azotning metallar bilan hosil qilgan birikmalari nitridlar deyi- ladi: t
3Mg + N ₂ = Mg ₃ N ₂
3Ca + N₂ = Ca₃ N ₂
2Al + N ₂ = 2AIN
Azot katalizator ishtirokida yuqori bosim va yuqori tempera­ turada vodorod bilan birikadi:
N ₂ + 3H₂ +2 2NH ₃
U elektr yoyi temperaturasi ta'sirida kislorod bilan birikadi:
N ₂ + 0 ₂ = 2NO
Azotning olinisbi. Azot, asosan, havodan olinadi. Havoning tarkibida hajm jihatdan 78,09% azot, 20,95% kislorod, 0,93%
inert gaz, 0,03% CO ₂ bo'ladi. Havoni suyuq holatga o'tkazib azot olinadi. Buning uchun havo maxsus qurilmalarda 200 atm bosim­ da siqilib, I atm gacha bo'shatiladi. Shu jarayon natijasida havo
soviydi, uni bir necha marotaba takrorlab, havo yetarli darajada sovitiladi va suyuq holatga o'tkaziladi. Suyuq havo tarkibidagi azot, kislorod va inert gazlar bir-biridan qaynash temperaturalari orasida farq borligiga asoslanib ajratiladi. Lekin bu yo'I bilan olingan azot toza emas. Kimyoviy toza azot uning birikmasidan, masalan, ammiakdan olinadi, buning uchun ammiak qattiq qizdirilgan mis ( II) oksid ustidan o'tkaziladi:
3CuO + 2N H ₃ = N ₂ + 3Cu + 3H ₂O
Laboratoriyada natriy nitritning to'yingan eritmasiga ammoniy xlorid tomchilatib quyiladi, sal qizdirganda:
Na N0 ₂ + NH ₄Cl N H₄ N0 ₂ + NaCl N H₄ N0 ₂ = 2H ₂0 + N ₂

3
reaksiyaga muvofiq azot ajralib chiqadi. Bu azot tarkibida NH ,
NO, 0 ₂ qo'shimchalar bo'ladi.
Azotni NH₃ dan tozalash uchun uni H₂S0 ₄ eritmasi orqali, NO dan tozalash uchun FeS0 ₄ eritmasi orqali, 0 ₂ dan tozalash uchun esa qizdirilgan mis bo'laklari ustidan o'tkaziladi.