Oli\' va o•rta maxsus ta'lim vazirligi o•rta maxsus

Kimyoviy muvozanatga temperaturaning ta'siri. Muvozanat­ dagi sistemaning temperaturasi kamaytirilsa, Lc-Shatelye prinsi­ piga ko'ra, issiqlik chiqishi bilan sodir bo'ladigan reaksiya kucha­ yadi, ya'ni kimyoviy muvozanat ekzotermik reaksiya tomonga si}jiydi. Agar muvozanatdagi sistemaning temperaturasi ko"tarilsa, Le­ Shatclye prinsipiga ko'ra , issiqlik yutilishi bilan sodir bo"ladigan reaksiya kuchayadi, ya'ni kimyoviy muvozanat endotermik reak­ siya tomonga siljiydi. Masalan:
, kamaYNI
2N0 ₂ , osn,;a N ₂0 ₄ + 13 kkal
Bu ikkala modda -9,3 ·c bilan +144 ·c orasida muvozanatda turadi. Agar temperatura -9,3·c gacha sovitilsa. u holda sistemada
N0 ₂ yo•qolib, N0_{2 4} ning miqdori oshadi. Agar sistema +144 °C
gacha qizdirilsa, sistemada N₂0 ₄ yo'qolib, N0 ₁ ning miqdori oshadi. Kimyoviy muvozanatga konsentratsiyaning ta'siri. Kimyoviy muvozanat holatida turgan sistemadagi dastlabki moddalardan (tenglamaning chap tomonida turgan) birining konsentratsiyasi ortsa to'g'ri reaksiyaning tezligi oshadi. Natijada moddalar ko'proq sarfbo'la boshlaydi va muvozanat o'ngga siljiydi. Masalan, muvo­
zanatdagi CO₂ + H₂ CO+ H:P sistemaga qo'shimcha CO be­ rilsa, u holda Le-ShateJye prinsipiga muvofiq, sistema CO ning
!<8
konsentratsiyasini kamaytirishga intiladi, ya'ni kimyoviy muvo­ zanat CO ₂ + H₂ H ₂0 + CO reaksiya tomonga siljiydi. Tenglama­ ning o·ng tomonidagi birorta moddaning konsentratsiyasi oshiril­
sa, teskari reaksiyaning tezligi oshadi. Muvozanat chapga siljiydi. Masalan, yuqoridagi reaksiyada CO ning konsentratsiyasi oshirilsa, sistema CO ning konsentratsiyasini kamaytirishga intiladi, ya'ni
kimyoviy muvozanat CO+ H ₂0 CO₂ + H₂ reaksiya tomonga siljiydi.
Demak, bitta modda konsentratsiyasining o'zgarishi bilan bar­ cha moddalaming konsentratsiyasi o·zgaradi, natijada muvozanat biror tomonga siljiydi. Lekin muvozanat konstantasi o'zgarmaydi. Kimyoviy muvmanatga bosimning ta'siri. Kimyoviy muvoz.anatda gaz holatidagi moddalar ishtirok ctsa, bosim ham ahamiyatga ega bo'ladi, chunki bosimning o•zgarishi konsentratsiyaning o'zgarishi demakdir. Muvozanatda turgan sistemaning bosimi oshirilsa, kim­ yoviy muvozanat oz sondagi molekula hosil bo'ladigan reaksiya tomonga, bosim pasayganda esa ko'p sondagi molekulalar hosil
bo'ladigan reaksiya tomonga siljiydi. Masalan: