Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети “сурдопедагогика” кафедраси

Мустақил ишлаш учун савол ва топшириқлар:

1. 
   Инклюзив таълимнинг хукукий асосларини мохияти
   
2. 
   Жахон микёсида инклюзив таълимнинг хукукий асослари
   

5-мавзу. Inklyuziv ta’limga jalb qilish bosqichlari

РЕЖА:

1. 
   Ногирон болалар ва уларни оилаларини ҳаётини позитив ижтимоий ўзгартиришга қизиқиши бор ташкилотлар диққатини жалб қилишмокда
   
2. 
   “Трансформатсия тажрибаси”
   
3. 
   

Ўзбекистон республикасида инклюзив таълимни тадбиқ қилишнинг миллий моделини ишлаб чиқиш мақсадида олиб борилган ишлар бўйича, “Ижтимоий ташаббусларни қуллаб\қувватлаш фонди” ва ХТВ билан ҳамкорлик лойихалари, инклюзив таълимни жорий этишда Давлат, нодавлат ташкилотлар ва ҳалқаро ташкилотлар; Юнеско, Юнисеф, Осиё Тараққиёт Банки, ЮСАИД ва бошқалар ҳамкорлик қилиб келмоқда.

Грант Япониянинг қашшоқликни бартараф этиш фонди томонидан тақдим этилган ва Осиё тараққиёт Банки томонидан ўзлаштирилмоқда. Уш бу лойиха бўйича ўзлаштириш органи Халқ таълими вазирлиги этиб тайинланган.
Лойиха “2004 – 2009 йилларда мактаб таълимини ривожлантириш давлат умуммиллий дастури”,амда 1994 йилда UNESCO томонидан Саламанкада ўтказилган инклюзив таълим бўйича халқаро конференцияда қабул қилинган ва 2000йилда Дакарда ўтказилган Таълим бўйича халқаро Форумда тасдиқланган дастур доирасида ўзлаштирилди.
Ушбу грант лойихаси Республиканинг Тошкент шаҳри, Сурхондарьё ва Қашқадарьё вилоятларида жойлашган 6-та махсус таълим мактаб-интернатлари ва 12-та умумтаълим мактабларида амалга оширилди. Мактабларнинг рўйхати Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг2007 йил 11 сентябрь ойидаги 238-сонли Буйруғи асоаида тасдиқланган.
ЛОЙИХА ДОИРАСИДА ИШТИРОК ЭТГАН ПИЛОТ МАКТАБЛАР:
Вилоят (шахар) Махсус мактаблар Ҳамкорликдаги мактаблар

Тошкент шахар

100-сонли таянч ва харакати шикастланган болалар учун Республика мактаб -интернати 46-сонли умумтаълим мактаб
224-сонли умумтаълим мактаб
102-сонли кар болалар учун мактаб интернати 249-сонли умумтаълим мактаб
278-сонли умумтаълим мактаб

Сурхондарьё вилояти

122-сонли кар ва кўзи ожиз болалар мактаб интернати 3-сонли умумтаълим мактаб
8-сонли умумтаълим мактаб
68-сонли махсус ёрдамчи мактаб 1-сонли умумтаълим мактаб
33-сонли умумтаълим мактаб

Қашқадарьё вилояти

33-сонли ёрдамчи мактаб 2-сонли умумтаълим мактаб
4-сонли умумтаълим мактаб
19-сонли ёрдамчи мактаб интернати 9-сонли умумтаълим мактаб
11-сонли умумтаълим мактаб
МАҚСАДИ:
- Инклюзив дастур бўйича танлаб олинган имконияти чекланган ўқувчиларнинг инклюзив дастурлари асосида ижтимоий муҳитга ва умумтаълим мактабларга интеграция қилиш;
- ўқувчилар учун инклюзив таълим бўйича тренинг модулларини, имконияти чекланган ўқувчилар учун ўқув - методик материалларини ишлаб чиқиш ва ушбу модулларни миллий таълим дастурига киритиш.

КОМПОНЕНТЛАРИ:

a. Инклюзив таълим доирасидаги ўқувчиларга йўналтирилган ижтимоий тайёргарлик;
b. Лойиҳа доирасидаги мактабларда таъмирлаш ишларини амлга ошириш ва мактабларни керакли жихозлар билан таъминлаш;
c. Ўқувчиларга умумтаълим мактабларида инклюзив таълимни киритиш ҳақидаги ўқув тренинглари;
d. Лойиҳани бошқариш, мониторинг ва бахолаш, лойиханинг асосий мақсади тўғрисидаги информацион компания.
Амалга оширилган тадбирлар:
1) Лойиҳа доирасидаги Қашқадарё, Сурхондарё вилоятлари ва Тошкент шахрида жойлашган 18та махсус таълим мактабларида таъмирлаш ишлари;
2) Лойиха доирасидаги мактабларга мебель жихозларини харид қилиш; Махсус ва ҳамкорликдаги мактабларнинг шароитини яхшилаш, бинонинг зарур жойларини имконияти чекланган болаларга мослаштириш мақсадида мазкур ишлар олиб борилмоқда.
3) Лойи доирасидаги мактаблар мехнат дарслари учун жихозлар ва бошқа зарур бўлган ўқув жихозлар билан таъминландилар.
4) Мактабларга белгиланган миқдорда компътир жихозлари . махсус укув жихозлари (брайл, аудиометр, логопедик синифлар ва хоказо) билан таъминлаш ишлари бошланган.
5) ХЛҚАРО НСУЛЪТАНТЛАР ТОМОНИДАН ЛОЙИҲАДА ИШТИРОК ЭТГАН МАКТАБ ЎҚИТУВЧИЛАРИГА УМУМТЪАЛИМ МАКТАБЛАРИДА ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМНИ КИРИТИШ ЎҚУВ ДАСТУРЛАРИ ВА МОДУЛЛАРИ ИШЛАБ ЧИҚИЛГАН. ҲОЗИРДА УҚУВ ДАСТУРЛАРИ ОММАВИЙ ҚУЛЛАНИЛИШИ УЧУН ҲАЛҚ ТАЪЛИМИ ВАЗИРЛИГИ ТОМОНИДАН УРГАНИЛМОҚДА.
6) ИКНЛЮЗИВ ТАЪЛИМ УҚУВЧИЛАРИ УЧУН МАКТАБ УСТ КИЙИМИ, ОЁҚ КИЙИМИ ВА ОШҚА АРУР НАРСАЛАР БИЛАНТАМИНЛАШ ИШЛАРИ ОЛИБ БОРИЛМОКТА.
7) ЛОЙХАНИНГ АСОСИЙ МАКСАДИ ТУГРИСИДАГИ ИНФОРМАЦИОН КОМПАНИЯ АМАЛГА ОШИРИЛМОКТА. ЛОЙИХАНИНГ АСОСИЙ МАСАДИ ОММАВИЙ МАТБУОТ АХБОРОТ ВА ИНТЕРНЕТ ОРКАЛИ ЕРИТИШ .ПЛАКАТЛАР .БАНЕРЛАР .ХУЖАТЛИ ВИДЕОРОЛИКЛАР.ЛОЙИХА САЙТИ ТАШКИЛЛАШТИРИШ ИШЛАРИ ОЛИБ БОРИЛМОКТА .

- Ҳалқ Таълими Вазирлиги, Республика Таълим Маркази тасарруфидаги инклюзив таълим ресурс маркази Коалиция “Доступность” аъзолари

- Навойи вилоятидаги имконияти чекланган болалар маркази “Умр”
- Ногиронларга ёрдам кўрсатиш маркази “Ҳаёт” Самарқанд
- ННО “Istiqbolli Avlod” Жиззах
- Қашқадарьё вилоятидаги ижтимоий ташаббусларни қўллаш маркази “Умид”
- Термиз шахридаги имконияти чекланган болалар ва уларни оилаларини қўллаш маркази “Имкон”
- Фарғона вилояти Қуқон шахридаги аълохида эхтиёжли болаларни ижтимоий қўллаш маркази “Зиё”
- Белгиланган вилоятларнинг хокимиятлари
- Узбекистондаги Швейцария элчихонаси.

Инклюзив таълимнинг иштирокчилари

Ота – она Махалла Педагоглар

Нормал ва ахлохида эхтиёжли болалар
Тарбиячилар Дефектологлар ХТБ

Нодавлат жамоат ташкилотлари

2006 йилда ташкил қилинган ижтимоий ташаббусларни қўллаш фонди “ФОПСИ”, ижтимоий ҳимояга мухтожфуқароларни қўллаш, инклюзив таълимни Ўзбекистонда жорий қилиш мақсадида 2007 йилда Ҳалқ Таълими Вазирлиги, Республика Инклюзив таълим ресурс маркази билан ҳамкорликда мактабгача умумтаълим муассасаларида, умумтаълим мактабларининг бошланғич синфларида инклюзив таълимни тадбиқ қилиш мақсадида Узбекистонда узликсиз инклюзив таълимни миллий модели ишлаб чиқилди.

Инклюзив таълим лойхасини жорий қилиш мақсадида қўйидаги вазифалар белгиланди; Термиз, қашқадарьё, Жиззах, Самарқанд ва Фарғона вилоятининг Қуқон шахридаги белгиланган мактаб ва боғчаларнинг иншоотларини тайёрлаш:
- Инклюзив талимни бошқарувини ишлаб чиқиш;
- Ҳар бир шахарда ота\оналар гурухини тузиш;
- Семинар\тренингларни ўтказиш бўйича ўқув ва тарқатма материалларни тайёрлаш;
- Ота\оналар учун кўргазма қуроллар, методик қўлланма ва тавсияларни тайёрлаш;
- Ташкилотчи гурухлар учун семинар, тренинглар ўтказиш;
- Олинган натижаларни мониторингини ўтказиш ва ҳк.
“Инклюзив таълимни узликсиз миллий модели \ концепцияси” лойхасини яратишда ХТВ Республика Таълим маркази тасарруфидаги Инклюзив таълим ресурс марказининг мутахассислари педагогика фанлари номзоди Доцент Р.Шомахмудова бошчилигидаги ишчи гурух аъзолари Тошкент Давлат Низомий номидаги Педагогика Университетининг Профессори педагогика фанлари Доктори Л.Р.Муминова, А.Авлоний номидаги ХТХМОҚТМИнинг махсус таълим булими бошлиғи У.Ю.Файзиева, РТМ бош мутахассиси Х.Ж.Колбаева ва ИТҚҚ рахбари Б.Умарханов, ногиронларга ёрдам бериш “Ҳаёт” жамоа марказининг рахбари М.Асановалардан иборат ишчи гурух томонидан “Инклюзив таълим концепцияси” лойхаси ишлаб чиқилиб ХТВга кўриб чиқиш ва тегишли маъмурий органлар билан келишган холда тасдиқлаш учун топширилди.
Уш бу хужжатнинг вазифаси интеграциялашган (инклюзив) таълимнинг табиати, мохияти унинг хозирги даврда бутун дунёда ривожланишининг долзарблиги, Давлат томонидан бошқарилиш механизмлари тўғрисидаги замонавий тасаввурларга таянган холда таълим сиёсатининг мақсади, принцип ва устивор йўналишларини белгилаш ҳамда имкониятлари чекланган шахсларни тенг ҳуқуқли таълим олишини таъминлашдир.
Концепциянинг кириш қисмида имкониятлари чекланган болаларнинг таълим тизими холатининг тахлили берилган. Имконияти чекланган болаларнинг таълим олишини таминлашнинг хуқуқий асослари кўриб чиқилган.
Биринчи бўлимда сифатли инклюзив таълимнинг давлат томонидан кафолатланишини таъминлаш механизими ҳуқуқий ва ташкилий нуқтаи назардан инклюзив таълимни ривожлантириш вазифалари ва йўллари кўриб чиқилган.
Иккинчи бўлимда инклюзив ва интеграция таълим сифатларини ошириш учун чоралар таҳлил қилинди, имконияти чекланган болаларнинг умумий таълими методологияси ва методикаси мазмунини ишлаб чиқиш, болалар билим кўникма ва малакаларини бохолаш меъзонларини белгилаш назарда тутилган.
Учинчи бўлимда инклюзив (интеграциялашган) таълим сохаси ходимларининг касбий тайёргарлигининг сифатини ошириш учун шарт шароитлар яратиш, педагогика олий ўқув юртлари, халқ таълими ходимларини малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш институтларида малакали ходимларни тайёрлаш малакасини ошириш, виртуал кутубхоналар яратиш, инклюзив таълим муаммоларини аниқлаш бўйича илмий тадқиқотлар ўтказиш каби чора тадбирлар белгиланган.
Тўртинчи бўлимда инклюзив (интеграциялашган) таълим тизимини ривожлантиришни бошқариш вазифалари ва механизмлари аниқланади. Бу бўимда ҳалқ таълими бошқарувининг барча поғоналарида махсус бўлимлар, инклюзив таълимни мувофиқлаштирувчи кенгашни ташкил этиш, инклюзив таълим бўйича илғор тажрибани ўрганиш, оммалаштириш ва хк. лар назарда тутилган.
Бешинчи бўлимда инклюзив таълимни жорий қилишда мавжуд бўлган айрим муаммолар, инклюзив таълимни барқарорлигини таъминлаш учун унинг инфраструктурасини ривожлантириш, мослаштирилган дастурларни ишлаб чиқиш, инклюзив таълимга жамоатчиликнинг ижобий муносабатларини шакллантириш каби чора тадбирлар кўриб чиқилган. Шунингдек имконияти чекланган болаларни умум таълим жараёнига уйғунлаштиришнинг турли тадбирлари тавсия этилган .
Концепцияда белгиланган чора тадбирлар асосида умумталим мактабларининг бошланғич синфларида ва мактабгача таълим муассасаларида болаларни инклюзив таълим тизимида талим\тарбия беришнинг;
• ташкилий, услубий, моддий базасини яратиш;
• ота\оналар болалар иштирокидаги инклюзив таълим тизимини бошқаруви мақсадли гурухларни ташкил этиш;
• тарқатма материалларни кўргазма қуроллар, қўлланма ва тавсияларни ота\оналар ва болалар учун тайёрлаш;
• гурухлар учун семинар тренинглар ўтказиш;
• бажарилган ишлар натижалари бўйича белгиланган вилоятларда мониторинг утказиш каби ишлар амалга оширилди.