Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарⱪанд иⱪтисодиёт ва сервис институти з

8.1. Ички назорат тизимлари.
Foundations of Accounting in Business - FAB Study Text 2016. PART A: Chapter 09 « Control, security and audit» қисмида, ички назорат тизимларига қуйидагича таъриф келтирилган.
Ички назорат тизимлари ташкилотларда хатарларга қарши туриш, ҳисобот сифатини сақлаш, қонунлар ва қоидаларга риоя қилишда ёрдам беради. Ички назорат ташкилотларнинг ўз мақсадларини оқилона бажаришига кафолат беради.
Ички назорат-бу белгиланган мақсадлар ва марраларга эришиш эҳтимолини ошириш учун раҳбарият томонидан амалга ошириладиган ҳар қандай ҳаракат. Бошқарув мақсадларга эришилишида оқилона ишонч ҳосил қилиш учун етарли ҳаракатларнинг бажарилишини режалаштиради, ташкил қилади ва бошқаради. Шундай қилиб, назорат менежмент томонидан тўғри режалаштириш, ташкил этиш ва бошқариш натижасидир. (Ички аудиторлар институти). Буларга:
1.1.Бошқариш тизимларининг йўналиши (Direction of control systems). Ички бошқарувнинг тўғри ишлаши учун улар яхши йўналтирилган бўлиши керак. Менежерлар ва ходимлар, агар уларга бошқарув тизимларининг мақсадлари қандай эканлигини кўрсатиш керак бўлса, бошқарувни муваффақиятли амалга оширишга қодир (ва тайёр) бўлади, мақсадлар эса бошқарув элементлари қандай ишлашини кузатиш ва баҳолаш учун келганда кенгаш учун мезонларни белгилаб беради.
1.2. Turnbull кўрсатмалари (Turnbull guidelines). Буюк Британиянинг Turnbull ҳисоботида ички назорат тизимининг асосий мақсадлари ҳақида фойдали хулоса берилган.
Turnbull ички назорат компаниянинг сиёсати, жараёнлари, вазифалари, хатти-ҳаракатлари ва бошқа жиҳатларидан иборат эканлигини изоҳлайди:
(а) Компаниянинг муҳим бизнес, операцион, молиявий, мувофиқлиги ва бошқа хатарларига муносиб жавоб беришга имкон бериш орқали унинг самарали ишлашига кўмаклашиш мақсадида, шу жумладан активларни ноўрин фойдаланишдан ёки йўқотиш ва фирибгарликдан ҳимоя қилиш ва мажбуриятларнинг аниқланиши ва бошқарилишини таъминлаш;
(b) Ташкилотнинг ички ва ташқи манбалардан ўз вақтида, тегишли ва ишончли маълумотлар оқимини яратадиган тегишли ёзувлар ва жараёнларни сақлашни талаб қиладиган ички ва ташқи ҳисоботларнинг сифатини таъминлашга ёрдам бериш;
(с) Амалдаги қонун ва қоидаларга, шунингдек, бизнесни юритиш бўйича ички сиёсатга риоя этишини таъминлашга ёрдам бериш.
Turnbull ҳисоботида айтилишича, ички назоратнинг мустаҳкам тизими ёмон баҳоланган қарорлар, инсон хатоси, бошқарувни атайлаб четлаб ўтиш, бошқарувни бекор қилиш ва кутилмаган ҳолатлар имкониятларини камайтиради, лекин йўқ қилмайди.
Тизимлар компаниянинг бизнес мақсадларига эришишда ва ўз бизнесини тартибли ва қонуний олиб боришда тўсқинлик қилмаслигига оқилона кафолат беради, аммо барча мумкин бўлган муаммолардан маълум даражада ҳимоя қилмайди.