Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарⱪанд иⱪтисодиёт ва сервис институти з

Aсосий молиявий тизимлар

Молиявий тизим-бу молиявий институтлар қарз олувчилар, қарз берувчилар ва инвесторлар ўртасида маблағ ва активларни ўтказишни осонлаштирадиган иқтисодий келишувдир. Унинг мақсади иқтисодий ўсишни рағбатлантириш ва бозор иштирокчилари учун инвестицияларнинг рентабеллигини (ROI) таъминлаш учун иқтисодий ресурсларни самарали тақсимлашдир.

Бозор иштирокчилари инвестиция банклари, фонд биржалари, суғурта компаниялари, individual инвесторлар ва бошқа муассасалар бўлиши мумкин. У корпоратив, миллий ва халқаро даражада ишлайди ва иштирокчиларнинг ҳуқуқини ва маблағлардан турли мақсадларда фойдаланишни белгилайдиган турли қоидалар билан тартибга солинади. Молия институтларидан ташқари, молия бозорлари, молиявий активлар ва молиявий хизматлар молия тизимининг таркибий қисмидир. ²⁷⁴
Иш ҳақи тизимини назорат қилиш (Controlling the payroll system). Деярли барча бизнес субъектлари иш ҳақи тизимлари учун қуйидаги назорат элементларидан фойдаланиши мумкин:

• 
  Ҳужжатларни расмийлаштириш ва ходимларни ўзгартиришга рухсат бериш;
  
• 
  Иш ҳақи ва окладларни ҳисоблаш;
  
• 
  Иш ҳақи ва окладларни тўлаш;
  
• 
  Чегирмалар учун рухсат.
  

Иш ҳақи тизимининг мақсади ялпи иш ҳақини ҳисоблашдир ва ходимларнинг иш ҳақи ва тўловларни амалга ошириш учун уларга кўрсатма берадиган банкларга юборилган чеклар ва тўлов ведомостларни тўлдириш банк томонидан берилган йўриқномалар. Компютерлаштирилган иш ҳақи тизими ушбу вазифаларни ходимларнинг қанча олиши, уни қандай олиши ва қачон тўланиши кераклигига қараб амалга оширилиши лозим. Тизим, шунингдек, солиқ имтиёзлари, миллий суғурта ажратмалари, жамғармалар, кредитларни тўлаш ва ҳоказоларни ҳисоблаб чиқиши, шунингдек, ходимларнинг иш ҳақи билан боғлиқ бошқа турли хил чегирмалар учун рухсат ҳисоблаб чиқилади.
Иш ҳақи файллари ҳар бир ходим учун индивидуал ёзувдан иборат бўлади. Асосан бизнес ташкилотларда автоматлаштирилган иш ҳақи файлида сақланаётган маълумотлар қуйидагилар:
(а) Ҳар бир ходим ҳақида доимий маълумотларга қуйидагилар киради:

1. 
   Шахсий тафсилотлар (масалан, исм, ходим рақами, лавозими, манзили);
   
2. 
   Иш ҳақи миқдори;
   
3. 
   Ажратмалар тафсилотлари (шу жумладан солиқ ушланмалари);
   
4. 
   Меҳнат таътили тўловлари;
   

Ўзгарувчанг (иш ҳақи) маълумотлар ўз ичига олади:

1. 
   Бугунги кунга қадар ҳисобланган ялпи иш ҳақи;
   
2. 
   Бугунги кунга қадар иш ҳақидан ҳисобланган солиқ ушланмалари;
   
3. 
   Пенсия бадаллари ва бошқалар.