Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарⱪанд иⱪтисодиёт ва сервис институти з

Ташкилий ваколат (Organisational authority): ташкилотдаги мавқеи туфайли қарор қабул қилиш учун шахсга берилган ваколат доираси ва миқдори.
Ташкилотнинг ваколати ва ҳокимият тузилиши икки нарсани белгилайди:

• 
  Ташкилотнинг ҳар бир аъзоси бажариши кутилаётган қисм;
  
• 
  Аъзолар ўртасидаги муносабатларни.
  

Шахснинг (ёки идоранинг) ваколати турли манбалардан, шу жумладан юқоридан (назоратчилар) ёки пастдан (агар лавозим сайланган бўлса) келиб чиқиши мумкин. Бошқарув ҳокимияти учта функцияга эга:

• 
  Ўз бошқарув ҳокимияти доирасида қарорлар қабул қилиш;
  
• 
  Бўйсунувчиларга вазифалар бериш;
  
• 
  Ушбу вазифаларни бўйсунувчилар томонидан қониқарли бажарилишини кутиш ва талаб қилиш.
  

Менежмент масулият билан боғлиқ. Бизнесдаги ҳар бир жараёнга масулиятли ёндашишни талаб этади.
Масъулият (responsibility) - бу шахснинг вазифаларини бажариш учун жавобгарлиги. Масъулият-бу бирор нарса қилиш мажбурияти, ташкилотда тайинланган вазифаларни бажариш мансабдор шахснинг бурчидир.
Масъулият билан биз ҳисобдорликни боғлашимиз керак. Менежерлар ўз хатти-ҳаракатлари учун ўзларининг раҳбарлари олдида жавобгардирлар ва уларга берилган ваколатни қанчалик яхши бажарганликлари ҳақида ўз раҳбарларига ҳисобот беришлари шарт.
Foundations of Accounting in Business - FAB Study Text 2016. PART A: Chapter 11 « Leading and managing people» қисмда қуйидаги тушунчалар эътироф этилган.
Делегация (Delegation).
Ваколатни топшириш ташкилотда содир бўлади, бу ерда бошлиқ бўйсунувчига маълум бир таъсир доирасида қарор қабул қилиш ҳуқуқини беради. Бу фақат бошлиқ дастлаб ваколат бериш ваколатига эга бўлган тақдирда содир бўлиши мумкин.
Ваколатни топшириш (Delegation of authority) - бу бошлиқ бўйсунувчига бошлиқнинг ишининг бир томонини бажариш ваколатини берадиган жараён. Делегациясиз расмий ташкилот мавжуд бўлолмайди.
Юқори бошқарув ваколатни бўйсунувчига топширганда, бўйсунувчи юқори бошқарув олдида жавоб беради. Бироқ, менежер ўз раҳбарлари олдида тўлиқ жавобгар бўлиб қолади. Масъулият ва жавобгарлик делегация томонидан бекор қилиниши мумкин эмас.
Ташкилотни бошқариш учун, делегация зарур бўлган бир қатор усулларни ишлаб чиқаради.
(а) Тренинг (Training). Бўйсунувчилар ишлаш жараёнида тажрибасини ошириб борадилар, бу уларни лавозимга тайёрлашга ёрдам беради ва бошқарув ворислиги инқирозларидан қочишга ёрдам беради.
(b) Мотивация (Motivation). Herzberg масъулият ишдан қониқиш ва мотивациянинг муҳим омили эканлигини эътироф этди.
(с) Баҳолаш (Assessment). Бўйсунувчиларнинг топширилган жавобгарликка нисбатан ишлаши уларнинг кейинги тайёргарлик ва тажрибага бўлган эҳтиёжи ва лавозимга кўтарилишга тайёрлиги ўлчови сифатида ишлатилиши мумкин.
(d) Қарорлар (Decisions). Делегация томонидан қарорларни қабул қилишлари, уларни талаб қиладиган вазиятларга яқинлаштиради. Тўғри қабул қилинган қарорлар малакали кадрлар ва бизнес муҳитда тажрибага эга бўлганлар ёрдамида амалга оширилади.
Куч ваколатдан ажралиб туради, лекин кўпинча у билан боғлиқ. Ваколат бирор нарса қилиш ҳуқуқи бўлса, куч буни қилиш қобилиятидир.
Weber биз ташкилотларда кўрган ваколат турини кенгроқ қараб, одамлар қонуний ваколатга (ёки ҳокимиятга) эга бўлишнинг учта усули борлигини таклиф қилган.
(а) Харизматик ваколат (Charismatic authority) раҳбарнинг шахсиятидан ва уларнинг садоқатни илҳомлантириш қобилиятидан келиб чиқади, масалан, фидойилик, қаҳрамонлик ёки намунавийлик.
(b) Анъанавий ваколат (Traditional authority) қадимги анъаналарнинг аҳамияти ва у берадиган мақомга қатъий ишончга асосланади.
(с) Рационал-ҳуқуқий ваколат (Rational-legal authority) қабул қилинган меъёрий қоидаларнинг ишлашидан келиб чиқади, масалан, ташкилотларда ва демократик ҳукуматларда мавжуд.
Таъсир-бу ташкилотдаги бир А киши, бошқа Б шахснинг хатти-ҳаракати ёки муносабатини ўзгартирадиган жараён.
А шахс бошқаларни ташкилий ваколатга эга бўлмасдан, маълум бир тарзда ҳаракат қилиш қобилиятига эга бўлиши мумкин: норасмий раҳбарлар кўпинча бу лавозимда.
Handy ва бошқалар томонидан ташкилотларда турли манбалардан олинган қуйидаги куч турлари аниқланган (37-жадвал).