Olimpiada ishtirokchilari uchun o‘quv qo‘llanma Obidalar uz

olimpiada ishtirokchilari uchun o‘quv qo‘llanma
  
Obidalar.uz
 
100 
yulduzsimon girrix naqshlar, ganchkori bezaklar keng qo‗llanilgan. Majmua 
mustaqillikdan keyin ta'mirlanib, ziyoratgohga aylantirilgan. 
2000-yil 30-avgustda qabul qilingan O‗zbekistan Respublikasining ―Madaniy 
meros obyektlarini muhofazalash va ulardan foydalanish to‗g‗risida‖gi qonun madaniy 
meros obyektlarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish sohasida jahon talablariga 
mos qonuniy asosni yaratdi. 
O‗zbekiston Respublikasi hududida dunyo sivilizatsiyasi rivojlanishida katta 
o‗rin tutgan, asrlar davomida saqlangan Samarqand, Buxoro, Toshkent, Xiva, 
Shahrisabz, Qo‗qon, Marg‗ilon, G‗ijduvon, Vobkent, Termiz va boshqa tarixiy 
shaharlar, mavjud bo‗lgan me‘moriy va tarixiy obidalar davlat muhofazasiga olingan. 
Inshoot YUNESKO tashkilotining ―Butun jahon madaniy yodgorliklari ro‗yxati‖ga 
kiritilgan. Me‘moriy obidaga hukumatimiz tomonidan berilayotgan e‘tiborga 
to‗xtaladigan bo‗lsak, 2002-yil Termiz shahrining 2500 yillik yubeliyi munosabati 
bilan inshootning hozirgi qiyofasi shakllantirildi. 
 
 

---

olimpiada ishtirokchilari uchun o‘quv qo‘llanma
  
Obidalar.uz
 
101 
ME’MORCHILIK BO‘YICHA ATAMALAR LUG‘ATI 
 
Ayvon (fors) – yon tomonlarining barchasi yoki ba‘zilari ochiq usti bostirilgan 
(yopilgan) inshoot. 
Antresol (fr.) – qavatlar o‗rtasida joylashgan yoki xonani hajmini ko‗paytirish 
uchun unga yopishtirib qurilgan yarim qavatli joy. 
Ark – feodal davlatining qal‘a ichida mudofaa qilingan joyi.
Arka (it., lot.) – prolyotni yon tomonga bosim beruvchi alohida elementlar (toshlar, 
g‗ishtlar) bilan yopilishi; hozirgi talqinida har qanday egri chiziqli prolyot yopmasi. 
Farqlanadi: konstruksiyasi bo‗yicha – ponali, yashirin; shakli bo‗yicha – yarim sirkulli 
ko‗p markazli; vazifasi bo‗yicha – yuk ko‗taruvchi, yukni kamaytiruvchi va hokazo. 
Shakli bo‗yicha – strelkali arka bir-biri bilan burchak ostida kesishadigan ikkita 
yoydan tashkil topgan; milliy me‘morchilik tarixida to‗rt markaz strelkali arka 
uchraydi. Yarim sirkulli arka yarim aylana shaklida bo‗ladi. Ikki markazli arka bir xil 
radiusli ikkita yoydan tashkil topadi. Nurli arka – yopiladigan prolyot yarim aylanadan 
kichik arka. 
Arkada (fr.) – ustun yoki tayanchga o‗rnatilgan arkalar qatori. 
Arkbutan – gumbaz tortqich kuchini kontrofosga uzatadigan yarim arka. 
Axta – naqsh tarhi igna bilan chekilgan andoza. 
Bazilika (grek.) – 1) ustunlarning bo‗ylama qatori bilan xonalari qismlarga (nef, 
naos) ajratilgan bino; yon tomonlaridagidan ko‗ra o‗rtadagi xona odatda keng va 
baland bo‗ladi, yon tomondan yoritiladi; 2) qadimgi rimliklarda – sud, savdo, birja 
binolari; 3) erta xristian cherkovi. 
Balkon – perila bilan mustahkam to‗silgan va xona bilan bog‗langan, fasadda 
chiqib turuvchi maydoncha. 
Baraban – binoning tomida (cho‗qqisida) joylashgan silindrik yoki ko‗p qirrali 
shaklga ega bo‗lgan qismi, yuk ko‗taruvchi gumbaz; yorug‗lik barabanida derazalar 
ham bo‗ladi.
Vassa – ayvonni yopishda bolorlar (to‗sinlar) ustidan teriladigan yarim silindr 
shaklidagi taxtacha 
Galereya – bo‗yi enidan ancha katta bo‗lgan yopilgan yorug‗ xona, odatda 
bo‗ylama devorlardan bittasi ustunlardan iborat bo‗ladi. 
Ziyoratxona – marosimlar o‗tkaziladigan katta xona. 
Islimiy – o‗simlik shoxlari ko‗rinishidagi naqsh turi. 
Lavh – kitobni qo‗yib o‗qish uchun yasalgan moslama. 
Qal‘a – o‗rta asrlar davridagi shahar qo‗rg‗oni. 
Karvonsaroy – shahar va savdo yo‗llaridagi savdogarlar va yo‗lovchilar turadigan 
joy. 
Karniz – devorning tugallanish joyi, tepa qismi (devorni yomg‗irdan asraydi). 
Kromlex – aylana bo‗ylab yoki tutashmagan aylana shaklida joylashtirilgan tosh 
ustunlar guruhi. 
Kundal – ichki devorlarda bo‗rtiq yuzaga zarhal berib ishlangan naqsh turi. 
Mavzoley yoki maqbara – daxma (o‗lgan insonning tanasi ko‗milgan joy) ustida 
tiklangan monumental inshoot, yodgorlik. 

---