Oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot

Nomoddiy aktivlarni qiymatini baholash

Nomoddiy aktivlarni baholashga har xil yondashuvlar mavjud. Nomoddiy aktivlar tushunchalari. Nomoddiy aktivlarni yakuniy baho- lash, nomoddiy aktivlarni baholash baholash, orqali quyidagicha amal- ga oshiriladi:

• 
  gudvil qiymatini, obroʻsini aniqlash;
  

-savdo markasini baholash modellari, kapitallashuv stavkasini hisoblash, pul oqimlarini prognoz qilish va hokazolar.
Intellektual mulk qiymatini hisoblash uchun tuzatishlar kiritish.
Intellektual mulkni baholashning mavjud modellarini tahlil qilish.

2. 
   Kapital aktivlarni narxlash modeli (CARM modeli)
   

Diskont stavkasi ma’lum bir pul oqimi bilan bogʻliq boʻlgan tavakkalchilik funksiyasi sifatida aniqlanishi mumkin.Diskont stavka- lari miqdorini aniqlash diskontlangan pul oqimlari modellarida aktiv- larning adolatli qiymatini oʻlchash jarayonining ajralmas qismidir.

Hozirgi vaqtda diskontlash stavkalarining qiymatini aniqlash uchun koʻplab yondashuvlar va modellar ishlab chiqilgan va qoʻlla- nilgan.
Eng sodda va eng mashhur uslub – bu(Model senoobrazo- vaniya Capital Asset ) Capital Asset Pricing Model (CARM).
CARM modeli uchun asosiy oʻrin "bozor portfeli" tushunchasi hisoblanadi. Bozor portfelini har bir aksiya uning nisbiy bozor qiyma- tiga mos keladigan qimmatli qogʻozlar toʻplamidan tashkil topgan portfel deb ta’riflash mumkin, bu oʻz navbatida uning barcha bozor qiymatlarining yigʻindisiga teng boʻlgan barcha bozor qiymatlariga teng boʻladi.
CARM modeli quyidagi xavf tasnifiga asoslangan [4]:

1. 
   Maxsus tavakkal - diversifikatsiya qilinishi mumkin boʻlgan ma’lum bir aktivga (kompaniyaga) xos boʻlgan noyob xavf (masalan, ishbilarmonlik obroʻsini yoʻqotish xavfi)dir.
   
2. 
   Tizimli tavakkalchilik (bozor xavfi) - bu bozor portfelini tashkil etuvchi barcha qimmatli qogʻozlar (masalan, qarz resurslari foiz stavkalarining oʻsishi) ta’siriga tushadigan tavakkalchilik turidir.
   

Bundan tashqari, ma’lum va tizimli xatarlar oʻrtasida bir qator oraliq pozitsiyalarni egallaydigan ma’lum xatarlar mavjud.
Bunga, odatda, ma’lum bir mamlakat ichida mavjud boʻlgan va mamlakatlarning aksariyat qismiga nisbatan jahon iqtisodiyotining barcha qimmatli qogʻozlari yigʻindisiga sezilarli ta’sir koʻrsatmay- digan siyosiy xavf kiradi.
Biroq, global iqtisodiyoti ustun boʻlgan mamlakatlarning (masalan, AQSH) qimmatli qogʻozlari qiymatining keskin tebranishlari beqarorlikning umumiy omili boʻlishi mumkin.
Diversifikatsiya qilish valyuta xavfini sezilarli darajada kamaytiradi, chunki bir valyutadagi amortizatsiya boshqa valyutaning oʻsishi bilan qoplanadi.
Shu sababli, CARM modelida aksiyalarga sarmoya kiritganlik uchun toʻlanadigan mukofot - bu turlicha boʻlmagan tizimli xavf uchun mukofotdir, chunki boshqa xatarlar sezilarli darajada kamayishi mumkin.
Kapital aktivlarni baholash modeli funksional jihatdanga oʻxshaydi:

bu yerda e (R) - investitsiyalarning kutilayotgan rentabelligi; Rf - tavakkalchiliksiz rentabellik;

β - beta krefisent;
ERP - bu aksiyalarga sarmoya kiritish uchun mukofot.
Keling, CARM modelining alohida tarkibiy qismlarini koʻrib chiqamiz.