Oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot

Analoglarni taqqoslash usuli

Qiyosiy baholashning nazariy asoslari, qiyosiy tavsiflarni keltirish usullari orqali taqqoslash modellaridan foydalaniladi. Bunda:

- mulkning kosmik rejalashtirish koʻrsatkichlari;
-mulkning texnik-iqtisodiy koʻrsatkichlariga ta’sir qiluvchi omillar:
-mulk obyektlarining texnik-iqtisodiy tahlili analoglarni taqqos- lash uslubining asosidir.
Regressiya tahlili jarayonida oʻzgartirish turlari va usullaridan keng foydalaniladi. Bunda, moliya bozorining obyektlari va subyektlari sotishni taqqoslash orqali mulk obyektlarining qiymatini aniqlash uchun chiziqli algebra apparati yordamida mulk obyektlarini baholash uchun quyiagi multiplikatorlardan foydalaniladi:
- narx / balans qiymati,
-narx / foyda,
-narx / pul oqimi.

Mulkni baholashni kapitallashuv uslubi

Kapitallashtirish usuli - bu mulkni baholashning bir turi boʻlib, u ma’lum bir davr uchun daromad koʻrsatkichlariga asoslanadi⁵³, agar u daromad darajasi bir xil darajada qoladi degan taxminga asoslansa.





⁵³ http://ozenka-biznesa.narod.ru/Main/bsn_71.htm
Daromad keltiradigan koʻchmas mulkni baholashda daromadlarni kapitallashtirish usuli qoʻllaniladi. Masalan, koʻchmas mulkka egalik qilishdan olinadigan daromad, masalan, uni ijaraga berishdan olina- digan joriy va kelajakdagi daromadni, kelajakda sotilganda koʻchmas mulk qiymatining mumkin boʻlgan oʻsishidan tushadigan daromadni aks ettirishi mumkin.
Bunda: kapitalizatsiya koeffitsiyenti hisoblanadi.

1. 
   Kumulyativ qurilish usuli.
   
2. 
   Kapitalizatsiya xarajatlarini qoplashni hisobga olgan holda kapitallashuv koeffitsiyentini aniqlash usuli.
   
3. 
   Bogʻlangan investitsiya usuli yoki investitsiya guruhi texnikasi.
   
4. 
   Toʻgʻridan-toʻgʻri kapitalizatsiya usuli.
   

Koʻchmas mulkni baholashda kapitalizatsiya koeffitsiyenti ikki elementdan iborat:
-investitsiyalarning rentabellik darajasi (kapitalning rentabellik darajasi). Bu vaqtni, tavakkalni va muayyan investitsiya bilan bogʻliq boshqa omillarni hisobga olgan holda investorga tovon pul qiymati uchun toʻlanishi kerak;
-kapitalning rentabelligi (kompensatsiya) darajasi. Kapitalni qaytarish deganda dastlabki sarmoyalar miqdorini toʻlash tushuniladi. Bundan tashqari, kapitallashuv koeffitsiyentining ushbu elementi faqat amortizatsiya qilingan, ya’ni yoʻqotish qiymati, aktivlarning bir qismiga nisbatan qoʻllaniladi.


Kapital xarajatlarni qoplashni hisobga olgan holda kapitallashuv koeffitsiyentini aniqlash usuli

Avval ta’kidlab oʻtilganidek, koʻchmas mulk kapitallashuv koef- fitsiyenti investitsiyalarning rentabellik darajasi va kapital rentabelligini oʻz ichiga oladi.

Agar aktiv qiymatining oʻzgarishi bashorat qilingan (pasayish yoki oʻsish) boʻlsa, u holda kapitalni tiklash kapitallashuv koeffitsiyen- tini hisobga olish kerak boʻladi.
Investitsiya qilingan kapitalni tiklashning uchta usuli mavjud:

1. 
   Kapitalning toʻgʻridan-toʻgʻri rentabelligi (Ring usuli).
   
2. 
   Kapitalni qoplash fondiga qaytarish va investitsiyalarning rentabellik darajasi (Inwood usuli).Ba’zan uni renta usuli deb ham atashadi.
   
3. 
   Qaytish, qoplash fondi uchun kapital va tavakkalsiz foiz stavkasi (Xoskold usuli).
   

Ring usuli. Ushbu usul daromadlar oqimi muntazam ravishda pasayishi kutilganda va asosiy qoplanish teng qismlarda amalga oshirilishi kutilayotgan paytda mos keladi.
Kapitalning yillik rentabelligi aktiv qiymatining 100 foizini qol- gan foydali muddatga boʻlish yoʻli bilan hisoblanadi, boshqacha qilib aytganda, bu aktivning foydali muddatining oʻzaro bogʻliqligidadir.
Indivud usuli. Ushbu usul butun prognoz davrida doimiy, teng daromad olinishi kutilayotganda qoʻllaniladi. Ushbu daromad oqimi- ning bir qismi investitsiyalarning rentabelligini anglatadi, ikkinchisi esa kapitalning qaytarilishini yoki qaytarilishini ta’minlaydi.
Bundan tashqari, kapital rentabelligi investitsiya (kapital) rentabelligi stavkasi boʻyicha qayta investitsiya qilinadi.
Xoskold usuli. U dastlabki sarmoyalar natijasida hosil boʻlgan daromad darajasi shunchalik yuqori boʻlganki, u bir xil stavkada qayta investitsiya qilinishi ehtimoldan yiroq boʻlgan hollarda qoʻllaniladi. Shuning uchun, investitsiya qilingan mablagʻlar uchun daromad xavf- xatarsiz stavka boʻyicha olinadi deb taxmin qilinadi. Investitsiyalar toʻliq qiymatini yoʻqotmaydi, balki qisman yoʻqotadi deb taxmin qilinadigan boʻlsa, kapitallashuv koeffitsiyenti biroz boshqacha tarzda hisoblab chiqiladi.
Invud usuli boʻyicha kapitalning rentabelligi tiklanish fondi omilini qiymatni yoʻqotish foiziga koʻpaytirish orqali aniqlanadi. Koʻchmas mulkka sarmoya kiritishda investor dastlabki investitsiya qilingan kapital qiymatining kelajakda oʻsishini kutadi.
Ushbu hisob-kitob investorning ayrim koʻchmas mulk turlariga boʻlgan talabning oshishi ta’sirida yoki inflyatsiya darajasining koʻtarilishi natijasida yerlar, binolar, inshootlar narxining oshishi prog- noziga asoslanadi. Shu munosabat bilan kapital qoʻyilmalar narxining oʻsishini kapitallashtirish koeffitsiyentini hisobga olish zaruriyati tugʻiladi.