Oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot

Buning uchun budjet roʻyxati tuziladi.
Budjet tasnifi - bu budjet daromadlari va xarajatlari guruhi, shuningdek budjet kamomadini moliyalashtirish manbalari.
Budjet roʻyxati yordamida budjet mablagʻlarini oluvchilar, davlat fondlari rahbarlari (davlat budjeti mablagʻlarini tasarruf etish va ularni oluvchilar oʻrtasida taqsimlashga vakolatli davlat organlari) aniqlanadi. Budjet mablagʻlarini oluvchilar bilan bogʻliq roʻyxatlar menejerlar tomonidan tasdiqlanadi.
Gʻaznachilik budjetining ijrosi
Budjet mablagʻlari gʻazna hisobvaraqlarida saqlanadi. Davlat budjeti mablagʻlarini yigʻish, sarflash, saqlash maxsus davlat moliya instituti - gʻaznachilik tomonidan tashkil etiladi.
Gʻaznachilikning mavjudligi obyektiv ravishda budjet mablagʻ- larini yigʻish, saqlash va toʻlash joyining birligi prinsipiga rioya qilish zarurati bilan belgilanadi.
Budjet jarayoni va uning ishtirokchilarining vakolatlari
Yuridik nuqtai nazardan, budjetni shakllantirish jarayoni budjetni ma’lum darajada tayyorlash, koʻrib chiqish, tasdiqlash va ijro etishdir.Iqtisodiy nuqtai nazardan, budjet jarayoni bu birinchidan, budjetning daromadlari va xarajatlarini aniqlash va ularning muvozanatiga erishish, ikkinchidan, daromadlarni safarbar qilish va xarajatlarni amalga oshirish jarayonidir.Kerakli budjet daromadlari miqdorini baholash zarur budjet xarajatlarini baholashdan ajralmaydi.
Har qanday xarajatlarni tan olish muqarrar ravishda qoʻshimcha daromad manbalarini izlashga olib keladi.
Boshqacha qilib aytganda, budjetni tayyorlashdan oldin moliyaviy siyosatning asosiy yoʻnalishlarini ishlab chiqish kerak. Qonunchilik budjet jarayoni ishtirokchilari doirasini va ularning vakolatlarini belgilaydi.
Misol uchun Rossiya Federatsiyasi Budjet kodeksining 164- moddasiga muvofiq, federal darajadagi budjet jarayonining ishtirok- chilari:

• 
  Rossiya Federatsiyasi Prezidenti;
  

-Rossiya Federatsiyasi Federal Majlisining Davlat Dumasi;
-Rossiya Federatsiyasi Federal Majlisining Federatsiyasi Kengashi;

• 
  Rossiya Federatsiyasi hukumati;
  

-Moliya vazirligi;
-Soliqlar va yigʻimlar vazirligi;

• 
  Markaziy bank;
  
• 
  Hisob palatasi;
  

-Davlat budjetdan tashqari fondlar;

• 
  Budjet mablagʻlarining bosh ma’murlari va ma’murlari.
  

Federal budjet loyihasini bevosita ishlab chiqish Moliya vazirligi tomonidan amalga oshiriladi.
Budjet jarayonining bosqichlari
Budjetni shakllantirish jarayoni toʻrt bosqichdan iborat. Budjet jarayonining birinchi bosqichi
Birinchi bosqich - budjet loyihasini tuzish.
Undan oldin Rossiya Federatsiyasi hududlari va maqsadli das- turlarini, Rossiya Federatsiyasining ta’sis obyektlarini, munitsipali- tetlarni va iqtisodiyot tarmoqlarini rivojlantirish boʻyicha rejalar va prognozlar ishlab chiqiladi, shuningdek konsolidatsiyalangan moliya- viy balanslar tayyorlanadi. Uning asosida ijro etuvchi hokimiyat budjet loyihalarini ishlab chiqadi.
Budjetlarni tuzish Rossiya Federatsiyasi hukumati, Rossiya Federatsiyasi ta’sis obyektlarining tegishli ijro etuvchi hokimiyati va mahalliy hokimiyatlarning mutlaq vakolati hisoblanadi. Toʻgʻridan- toʻgʻri budjetlarni tuzish Rossiya Federatsiyasi Moliya vazirligi, Rossiya Federatsiyasi ta’sis obyektlarining moliya organlari va munitsipalitetlar tomonidan amalga oshiriladi.
Hukumati federal budjet loyihasini tayyorlash boʻyicha bosqichma-bosqich ishlarni tashkil etadi.
Muayyan vaqt oraligʻida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish prognoz- lari, moliyaviy resurslarning konsolidatsiyalangan balansi, Rossiya Federatsiyasi budjet siyosatining asosiy yoʻnalishlari toʻzildi, tegishli davr uchun federal budjet loyihasining nazorat raqamlari va boshqa hujjatlar hisoblangan.
Oʻzbekiston Respublikasining Davlat Budjet toʻgʻrisidagi kodeksi Davlat budjetini va davlat maqsadli jamgʻarmalari budjetlarini tuzish, koʻrib chiqish, qabul qilish hamda tasdiqlash boʻyicha 16-bobga
asosan, Davlat budjeti va davlat maqsadli jamgʻarmalari budjetlarining loyihasini tuzish tartibi ishlab chiqilgan.
Kodeksning 83-moddasiga asosan davlat budjeti toʻgʻrisidagi qonun loyihasini ishlab chiqiladi.Bunda Navbatdagi yil uchun Davlat budjeti toʻgʻrisidagi qonun loyihasi hamda kelgusi ikki yilga budjet moʻljallari oʻrta muddatli davr uchun ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish- ning ustuvor yoʻnalishlari va makroiqtisodiy koʻrsatkichlar prognozi asosida ishlab chiqiladi.
-Davlat budjeti toʻgʻrisidagi qonun loyihasini ishlab chiqish:
-budjet soʻrovini tuzish tartibini yuborishni;
-budjet soʻrovlarini hamda asosiy makroiqtisodiy koʻrsatkichlar prognozlarini tayyorlash va taqdim etishni;
-budjet soʻrovlarini koʻrib chiqish va jamlashni;
-budjetnomani ishlab chiqishni nazarda tutadi.
Oʻzbekiston Respublikasining Budjet kodeksi Oʻrta muddatli davr uchun fiskal strategiyani ishlab chiqish tartibi belgilangan.
Oʻrta muddatli davr uchun fiskal strategiya (bundan buyon matnda Fiskal strategiya deb yuritiladi):
-makroiqtisodiy koʻrsatkichlarning oʻrta muddatli davr uchun prognozlarini;
-soliq va budjet siyosatining oʻrta muddatli davr uchun asosiy yoʻnalishlarini;
-Oʻzbekiston Respublikasining konsolidatsiyalashgan budjeti daromadlari va xarajatlarining soliq-budjet siyosatidan kelib chiqqan holda hisoblangan oʻrta muddatli davr uchun prognozlarini;
-kelgusi moliya yili uchun budjet tizimi budjetlari daromadlari prognozini va ular asosida kelgusi ikki yil uchun ishlab chiqilgan maqsadli moʻljallarni;
-kelgusi moliya yili uchun budjet tizimi budjetlari xarajatlari prognozini va ular asosida kelgusi ikki yil uchun ishlab chiqilgan maqsadli moʻljallarni;
-Davlat budjetining birlamchi profitsiti yoki birlamchi taqchilligi prognozlarini;
-fiskal tavakkalchiliklar tahlilini oʻz ichiga oladi.