Oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. ‘Lmas0V, A. Vahobov

6.5. Тожаг nanilfgining talabga ta’siri
Tovarlarga talab ularning nafliligiga ham bog‘liq bo'ladi. Boshqa omillar konstanta —o'zgarmas holatida bo'lganda talabning oz yoki ko‘p boMishini naflllik yuzaga keltiradi. Nafliligi yuqori tovarlarga talab oshadi, nafliligi past tovarlarga talab qisqaradi.
Tovarlarning nafliligi lining kishilar ehtiyojini naqadar qondira olishi, ya’ni iste’molchilarda qoniqish hosil qilishidir.
Naflilik bir xil yoki o‘rinbosar tovarlarga xos bo'ladi. Tovarlar qanchalik ko‘p bo'lsa, ulardan eng nafliligini tanlab olish mumkin. Tanlov yuz berganda xaridor o‘z puliga qarab tovarlarning eng yaxshisini xarid etadi, demak, shularga talab bildiradi. Talab yuzaga kelishi uchun tovaraing narxi uning nafliligini aks ettirishi kerak, shu sababli sifatsiz, lekin narxi baland tovarlarga talab bildirilmaydi. Tovardan qoniqish olish uchun uning narxi evida bo'lishi talab qilinadi. Xaridor uchun tovarning qadr-qiymati, shunga qarab uning xaridi yuz beradi.
Ya’ni tovarning qadr-qiymati lining nafliligi va narxining qan-day bolishidir. Naflilik va tovar narxini xaridor bir-biriga mos, deb bilgan taqdirda talab yuzaga keladi. Nafliiikning ikki Jihati bor, Birinchidan, obyektiv, ya’ni kishida qoniqish hosil qila olish tovardagi obyektiv xossalardan kelib chiqadi. Bu xossalar tovarning jismiga mos boriadi. Masalan, oziq-ovqat lovarlari jismida kishilar a’zosi uchun oziqa bo‘lib xizmat qiiadigan moddalar bor. Kiyim-ke-chakda esa tashqi muhitning ta’sirini (issiq-sovuq, yog'in-sochin) kishilar tanasiga o‘tkazmaydigan xususiyatlari bor. Aytilgan xusu-siyatlarbo'lmasa, naflilik ham bo'lmaydi. Ikkinchidan, tovarlar naf­ liligini xaridorlar subyektiv qabul qiladi, bu kishilarning didiga bog'liq. Muayyan tovarni bir xaridor xush ko'rsa, boshqasiga u yoqmaydi, unga mutlaqo boshqa tovar yoqadi. Masalan, yangi kalta chit ko'ylakni olsak, uning narxi 23000 so‘m, lekin fasoni va rangi har xil. Ammo buni xaridorlar subyektiv ravishda qabul qilishadi. Bir kishiga oq ko'ylak yoqsa, boshqasiga havorang ko'ylak yoqadi, uchinchisiga hech bir ko'ylak yoqmaydi. Birinchi va ikkinchi xaridor ko'ylakni narxi uning nafliligiga mos, deb biladi, uchinchi xaridor ko‘y!akni uning narxiga qaraganda nafliligi past, deb biladi.
Demak, xaridor ko'ylakni uning narxi bilan taqqoslab, uning qadr-qiymatiga baho beradi. Tovarning nafliligi ham o'zgaruvchan bo'ladi.

100

Avval xaridor bir tovarning nafliligini yiiqori baholab unga ta-lab bildirsa, vaqt 0‘tishi bilan talab qondiriladi va talabning naflili-gi pasayib ketadi. Lining o‘rniga boshqa yangi tovar paydo bo‘iib, talab shu tovarga ko‘chadi. Naflilikning qanday o'zgarishini mar­ ginal (clieklangan)naflilik qonuni ifoda etadi.