Oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. ‘Lmas0V, A. Vahobov

A

VIII bob. TA D B IR K O R L IK X A R A J A T I
8. 1. Kapital va uning turlari
Firma ishlab turishi uchun uning kapitali bo'lishi kerak, chunki moddiy va mehnat resurslarini jalb etmay turib hech bir tadbirkorlik boiishi mumkin emas. Ishlab chiqarishga kerak boigan resurslarni bozordan topish mumkin, buning uchun pul kerak. Shu sababli tadbirkorlikka kapital sifatida pul qo'yish kerak.

Firma ishini tashkil etish va yurgizib turish uchun zarur boigan va foyda topishni moijallagan mablagi uning kapitali boiadi.
Firma tashkil etilish choghda unga qo‘yilgan pul ustav (nizom) kapitali, deb yuritiladi. Bu pul topilgan daromadni kapitalga aylantirish natijasida ko‘payib boradi va firmaning umumiy (yalpi) kapitali hosil boiadi. Kapital dastlab pul shaklida boiadi, shu sababli u nominal kapital hisoblanadi. Bu pulga resurslar sotib olib, ishlab chiqarish amalda yurgizilib foyda topilganda real kapital yuzaga keladi. Individual, ya’ni xususiy korxonalardagi kapital ayrim mulkdorlarga tegishli boisa, birgalikdagi firmalardagi kapital sheriklarga tegishli boiadi. Bunda sheriklar pulini bir yerga jamlab va firmaga qo‘yib umumiy kapital hosil qilishadi. Bu kapital ayrim mulkdorlarning ulushi shaklida boisada, amal qilishi jihatidan korporativ — guruhiy kapital boiadi. Aksioner jamiyat shaklidagi korxonalarning kapitali mana shunday korporativ tavsifga ega.
Kapital 0‘zining kelib chiqishi va o‘sish manbasidan qat’iy nazar ikki qismga boiinadi: asosiy va aylanma kapital.