Oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. ‘Lmas0V, A. Vahobov

Bozor iqtisodiyoti —bu mukammal ishlab chiqarish omillariga ega bo‘lgan, tovar-pul munosabatlariga asosiangan, aniq ijtimoiy mo‘ljali bor, bozor signaliariga binoan va pul vositasida boshqarilib turuvchi iqtisodiyotdir.
Bozor iqtisodiyoti mashinalashgan ishlab chiqarishga asos-lanadi. Bu yerda ishlab chiqarishning moddiy omillari serunum ma-shinalar tizimidan iborat. Ashyoviy resurslar faqat tabiiy bolmas-dan, balki yangidan yaratilgan ham boiadi. Texnikaviy darajasi yuqori, mashinalashgan industrial ishlab chiqarishga mos ravishda savodli, malakasi va ish Cajribasi yuksak bo'lgan xodimlar ish kuchi qoilaniladi. Ishlab chiqarishning omillari rivoj topganidan yuksak, ilgari boMmagan mehnat unumdorligiga erishiladi. Ishlab chiqa-rishda qoilaniladigan tabiiy resurslar samarali ishlatilishi bilan birga tiklanib, ya’ni qaytadan hosil qilinib ham turiladi.
Bozor tizimi xilma-xil muikchilikka asoslanadi, ammo xususiy mulkchilik ustuvorlik qiladi. Bundan tashqari jamoa va davlat mulki ham amal qiladi. Ammo hech bir mulk monopoliyasi - yakka hukmronligi tashkil topmaydi, chunk) mulklar o'rtasida muvozanat

60

saqlanadi, bir mulkning boshqasi tomonidan siqib chiqarilishi yuz bermaydi, chunki hamma mulk shakllarining erkin rivojianishi ka-folallanadi.
0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitulsiyasiga binoan «Bozor munosabatlarini rivojlantirishga yo‘naItirilgan 0 ‘zbekiston iqtisodi-yotining negizini xilma-xil shakllardagi mulk tashkil etadi... Xu-susiy mulk boshqa mulk shakllari qatori daxlsiz va davlat himoya-sidadir»!
Bozor iqtisodiyotida mahsulotlar tO¥ar shakligaega bo‘ladi, ular oldi-sotdi qilish orqali ayirboshlanadi. Tovar mahsulot va xizmat-larning umumiy shakliga aylanadi. Bu bilaii bozor tizimi an’anaviy tizimdan tubdan farqlanadi. Bozor iqtisodiyoti iich subyektlidir. Biilar firmalar, xonadonlar va davlatdir. Ular oTtasidagi muno-sabatlar tovar-pul munosabatidir. Firmalar tovar ishlab chiqarsa-lar, xonadonlar uni sotib oladi, xonadon firmalarga resurs yetkazib beradi. Davlat idoralari va mahkarnalari firmalar va xonadonlarga xizmat koTsatadi, ulardan esa resurslar va tayyor tovarlarni sotib oladi. Bozor tizimida ayirboshlash barter shaklida emas, balki pul vositasida oldi-sotdi qilish shaklida bohadi. Pul iqtisodiy aloqafar-ning yagona, universal vositasiga aylanadi. Hamma narsani pul hal qiladi, degani mana shunda. Pul vositasida bar qanday oldi-berdi ishlarini, ya’ni tohovlarni amalga oshirish mumkin bohadi.