Oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. ‘Lmas0V, A. Vahobov

KONSALTING XIZMATI

— Aytingchi, xarajat qilmay foyda qilsa bo‘ladimi?

— Siz shu ikki narsani unutmang:

0. 
   Xarajatsiz harakatning natijasi 0 ga teng.
   

0. 
   Xarajatli harakatning natijasi xarajatning kvadratiga teng.
   

Firmaning puli ketgan xarajatidan tashqari uning boy berilgan imkoniyatlari, boshqacha aytganda muqobil xarajatlari ham borki, buni zimmasiga tushgan xarajat, deb ham aytishadi. Ma’lumki, har qanday firma oldida tanlash imkoni bor. Bir ishni boshlashdan av-val boshqasidan voz kechiladi. Voz kechilgan ish keltirishi mum-kin bo‘lgan daromad firma uchun yo‘qotish bo‘lganidan muqobil xarajatni tashkil etadi. Masalan, puldorning 100 min so‘m puli bor. U pulini bankka qo'ymasdan uni sex qurishga sarfladi. Agar u pu-lini baakka qo‘yganda puli yiliga 20 % tuqqan, ya’ni bu 20 min ga ko'paygan boMar edi. Puldor pulini sexga sarflagani uchun 20 min yo'qotdi. Mana shu uning muqobil xarajati bo‘ladi. Biroq muqobil xarajat amalda pulning sarflanishi emas (chunki pul sexga sarflan-di). Shu sababli u real xarajat bolmaydi.

Bu yerda real xarajat sexga ketgan pul hisoblanadi. Yo'qotishdan iborat xarajatga pul ketgan emas, lekin firma buni nazarda tutib ish qiladi, ammo amaldagi xarajatlar tarkibiga kiritmaydi. Bu xara-Jatlarga haqiqatda sarflangan pul kiradi. Aytaylik, bizning pul­ dor sexga sarflagan 100 min so‘m puli kamlik qildi va u bankdan

129

2 min so'mni yiliga 25 % to‘lash sharti bilan qarzga oldi. Buning uchun u 0,5 min so‘m toiaydi. Mana shu 0,5 min so‘m yaqqol xara-jat, shu sababli u amaliy xarajatlarga kiritiladi.