Oltin Lutfullayev, Dilshoda Mahmudova, Bahora Damirova, Jahongir Ahmadov

2.4 rasm. Sinus tugun va kardiomiotsitda HP generatsiyasi
Atrioventrikulyar tugun(AV) va undan impulsning biroz saqlanib o`tkazilishi.
SA tugundan AV tugunga impuls biroz ushlanib o`tadi, bu bo`lmachalardagi qon
qorinchalarga to`liq o`tgandan keyin qorinchalar sistolasi sodir bo`lishini ta`minlaydi.
AV tugun o`ng bo`lmacha orqa devorida uch tabaqali klapan orqa yoni bo`ylab
joylashgan. 10-3 rasmda AV tugun joylashishi, uning tugunlararo(keluvchi va chiquvchi)
tutamlar bilan aloqasi sxematik tasvirlangan. Sxemada vaqt oraliqlar(sekundning
bo`laklarida) ham tasvirlangan bo`lib, impuls hosil bo`lishi va AV tugunga o`tish vaqtlari
ko`rsatilgan. E`tibor qiling, SA tugunda hosil bo`lgan impuls 0.03 sekundda AV tugunga
kelmoqda. Keyin AV tugundan AV tutamga 0.12 sekundda kelgan(demak, AV tugunda
0.09 sekund ushlanib o`tgan). Purkinye tolalariga 0.16 sekundda impuls yetib
keldi,demak, yana 0.04 sek AV tutamda impuls ushlanib o`tgan. Shunday qilib,

---

Oltin Lutfullayev, Dilshoda Mahmudova, Bahora Damirova, Jahongir Ahmadov |
Mediator jamoasi
qorinchalarning qisqaruvchi muskullarigacha impuls umumiy 0.16 sekundda yetib kelar
ekan.
Ushlanib o`tish sababi. Asosiy sabab, AV o`tkazuvchi qismda hujayralararo bo`shliqli
birikishlarning sezilarli kam ekanligi. Ionlar oqimiva HP tarqalishiga bo`lgan qarshilik
oshishi hisobidan ushlanib o`tadi.
2.5 rasm. AV tugun va undan impuls o`tishi.
Purkinye tolalari orqali impuls o`tishi.
AV tugundan AV tutam tarkibida qorinchlar miokardiga yo`naluvchi maxsus tolalar
hisoblanadi. AV tutamning boshlang`ich qismi AV to`siqdan o`tadi. Purkinye tolalari
tugun tolalariga nisbatan qarama qarshi xususiyatlarga ega. Purkinye tolalari yirik yirik
bo`ladi(xattoki, qisqaruvchi miokard tolalaridan ham yirikroq) va yuqori tezlikda(1.5-4
m/s) impuls o`tishi kuzatiladi. Bu esa AV tugundan qo`zg`alish o`tish tezligidan 150
marta tez degani. Bu darajada tez impuls o`tishi bir vaqtda butun qorinchalarni qamrab
olish va deyarli bir vaqtda qisqarish sodir bo`lishini ta`minlaydi. Purkinye tolalaridan
impuls tez o`tishi tik disklar sohasidagi bo`shliq birikmalarning
yuqorio`tkazuvchanligiga bog`liq. Bu esa yuqori ion oqimini ta`minlaydi. Purkinye
tolalarining yana bir xususiyati-ularda miofibrillalar kam, shuning uchun o`tkazish
vaqtida ularda qisqarish deyarli bo`lmaydi.