«Ona tili» 8-sinflar uchun 8- 8- 1-dars

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’IBDO’: Sh.Ma’murova
«Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»
14-dars Sodda va murakkab rejalar

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar...

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz - elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu

39-mashq.

Matnni o’qing va mazmunini og’zaki Bayon qiling.

Butun bo’lak qismlardan tashkil topadi.Shuningdek,ushbu bo’laklar yana qismlarga bo’linishi mumkin.Biz inshoda ham yoritilayotgan mavzuni oddiy”bo’laklashimiz”-bir necha qismlarga ajratishimiz,ba’zan esaularni batafsilroayoritish uchunbu bo’laklarninghanm ichkiqismlarini aniqlab olishimiz zarur bo’ladi.

Bilib oling.Oddiy reja insho mavzusini bir bosqichda qismlarga ajratish bo;lsa,murakkab reja ajratilganqismlarini yanaichki qismlarga bo’lish demakdir.

40-mashq.

“Navoiy-mohir ruboiynavis” mavzusi uchun oddiy va murakkab reja tuzing.

41-mashq.”Xalqim -faxrim” mavzusidagi insho uchun tuzigan ushbuoddiy rejani tartibga keltirib,murakkab rejaga aylantiring.

1.”Xalqim,ajdodingizi-moziyningqat-qatida”.

2.Tenglar ichra teng.

3.Qo’llari qadoq ona xalqimning . IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob.

Savollarga javob bering

1. Insho nima? Hozirgi tilimizda insho so’zi qanday ma’noda qo’llanadi?

2. Inshoda uni yozgan muallifning qanday xislatlari ko’rinadi?

3. Insho necha turli ko’rinishda bo’ladi?

4. Qanday insholarni adabiy mavzudagi insholar deymiz?

5. Adabiy-ijodiy inshoning adabiy inshodan farqi nimada?

6.Sodda va murakkab rejaning farqi nimada?

V. Uyga vazifa 43-mashq.

“Iqtidorli yoshalar-xalq iftixori” mavzusiga sodda reja tuzib,uni murakkab rejaga aylantiring.

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’IBDO’: Sh.Ma’murova

«Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

IJODIY MATN. INSHO VA UNING TURLARI

15-dars ADABIY MAVZUDAGI INSHOLAR
Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar...

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz - elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu

Esga oling. Sizga birinchi sinfdan tanish bo’lgan oddiy yozma tasvirlar, rasm asosidagi hikoya, turli xil maktublar ham inshoga o’xshaydi. Lekin ularni asl insho deb bo’lmaydi. Chunki bunday yozma ishlarda o’quvchining mustaqilligi va ijodiyligi chegaralangan bo’ladi.

Bilib oling. Muayyan badiiy asar yoki undagi qahramonlar haqidagi insho adabiy mavzudagi inshodir. Bunday mavzudagi inshoda biror asar yoki qahramonlar taqdiri tahlil qilinadi.

Bilib oling. Adabiy-ijodiy mavzudagi inshoda biror badiiy asar va unda ishtirok etuvchi qahramonlar taqdirini tahlil qilishda o’quvchi o’z mustaqil fikri bilan yondashadi. Ya’ni adabiy-ijodiy inshoda ijodiy fikrlashga katta e’tibor beriladi. Bu insho turining adabiy mavzudagi inshodan farqi ham ana shunda.

44-mashq.Guruhlarga bo’linib ,biror bir badiiy asar bo’yicha insho mavzulari tuzing.Shulardan bitta mavzuning mufassal rejasinis hakllantiring
46-mashq. Quyida adabiy va adabiy-ijodiy insholarning mavzulari aralash holda berilgan. Ularni ajratib yozing.

1. «Alpomish» dostonida qahramonlik tasviri. 2. A. Qodiriy — tarixiy romanlar ustasi. 3. Men sevgan adib. 4. H. Olimjon — lirik shoir. 5. «Sen yetim emassan» she’ridan olgan taassurotlarim. 6. A. Qahhor — kichik hikoyalar ustasi. 7. «Mehrobdan chayon» romanida xonlik tuzumi illatlarining fosh etilishi. 8. Zulfiya — men sevgan shoira.

Yuqoridagi mavzulardan birini tanlab, murakkab reja tuzing.

IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob.

Savollarga javob bering

1. Adabiy mavzudagi inshoda nimalar tahlil qilinadi? Misol keltiring.

2. Adabiy-ijodiy mavzudagi inshoga qanday yondashiladi? Uning adabiy mavzudagi inshodan farqi nimada?
V. Uyga vazifa 47-mashq.

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’IBDO’: Sh.Ma’murova



«Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

IJODIY MATN. INSHO VA UNING TURLARI

16-dars ERKIN MAVZUDAGI INSHOLAR

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar...

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz - elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu

48-mashq. Berilgan mavzularda erkin mavzudagi insho yozish uchun qaysi sohalarga oid bilimlar zarurligini ayting va fikringizni sharhlang.

1. Kitob — bilim manbai. 2. Vatanni sevmoq iymondandir. (Hadisdan) 3. Nima uchun Bobur asarlari menga yoqadi? 4. O’zbekiston — Vatanim manim. (A. O.) 5. Tanti dehqon o’zbegim. (E. V.) 6. Hayotda bo’lmasa muallim agar. (A.Jomiy) 7. Inson har narsadan ulug’

Bilib oling. O’quvchining ma’lum bir mavzuga oid bilimlari, axloqiy-tarbiyaviy, ijtimoiy-siyosiy dunyoqarashi, fikr-mulohazalarini aks ettiruvchi insholar erkin mavzudagi insholardir. Erkin mavzudagi insholarda o’quvchining bir mavzu bo’yicha turli fanlardan olgan bilimlari va uning shaxsiy taassurotlari birgalikda ifodalanadi.

49-mashq. Adabiyot, ona tili, tarix, geografiya, biologiya fanlari bilan aloqador erkin insho mavzularini shakllantiring. Ulardan birining mufassal rejasini tuzing.

N a m u n a:

O’ZBEKISTON - VATANIM MANIM

Reja:

I. K i r i s h. O’zbekistonning tarixi va istiqboli haqida.

II. A s o s i y q i s m:

1. «Men nechun sevaman 0’zbekistonni?»

2. O’zbekiston jahonga yuz tutmoqda.

3. Vatanimning tabiiy boyliklari.

4. Vatanim — rivojlangan sanoat maskani.

5. O’zbekiston shoirlar va adiblar madhida.

III. X u l o s a. O’zbekiston — kelajagi buyuk davlat.

50-mashq. Berilgan mavzu va reja asosida erkin mavzuda insho yozing.

DAVLATIMIZ MADHIYASI

Reja:

I. K i r i s h. Madhiyamizni o’qiganimizda yoki tinglaganimizda ko’z

oldimizda nimalar gavdalanadi?

II. A s o s i y q i s m:

1. Madhiyamiz tasvirida va mening tasavvurimda Vatanim.

2. Vatanimning o’tmishi va buguni.

3. Vatanimning kelajagi.

III. X u l o s a. Men o’z Vatanim bilan faxrlanaman.

IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob.

1. Inshoning qanday turi erkin mavzudagi insho deyiladi?

2. Erkin mavzudagi inshoda muallifning qaysi xislatlari aks etadi?

3. Erkin mavzudagi insholar qaysi soha bilimlariga aloqador bo’lishi mumkin ?

V. Uyga vazifa 51-mashq

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.

O’IBDO’: Sh.Ma’murova

«Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

IJODIY MATN. INSHO VA UNING TURLARI

17-dars INSHOGA EPIGRAF TANLASH

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

– shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z xatti-harakatini adekvat baholash, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish.

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

– o‘zining fuqarolik burch va huquqlarini bilish, unga rioya qilish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farqlay olish.

Dars jarayoni

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar...

Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz - elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )

Foydalaniladigan adabiyotlar:

«Ona tili» 8-sinf uchun darslik. 8-sinf darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu

52-mashq. Jadvalni kuzating. Uning 1-ustunida insho mavzulari, 2- ustunida muayyan mavzularning mazmunini ochib beruvchi fikr (maqol, mashhur bayt) keltirildi. Insho mavzulariga mos keluvchi fikr (epigraf)larni tanlang va bir-biriga bog’lang.

№	Insho mavzusi	№	Epigraf
1.	Alisher Navoiy — she’riyat quyoshi.	1.	Vatan, ona so’zi naqadar laziz, Sensan har narsadan mo’tabar, aziz. (Uyg’un)
2.	O’zbekiston — Vatanim manim.	2.	Besh asrkim nazmiy saroyni Titratadi zanjirband bir sher. (A. Oripov)
3.	Mehnat baxt keltirar.	3.	Suv — zar, suvchi — zargar.
4.	Suv — hayot manbai. (Maqol)	4.	Mehnat, mehnatning tagi rohat. (Maqol)

Bilib oling. Inshoning mazmuniga mos keluvchi mashhur hikmatli so’z, maqol, ibora yoki badiiy parcha epigraf deyiladi.

Epigraf, odatda, rejadan keyin, insho matnidan oldin, sahifaning o’ng chekkasida yoziladi. Epigraf bo’lgan matndan so’ng (so’roq yoki undov gap bo’lmasa) nuqta qo’yiladi, muallifi qavs ichida yoziladi.

Inshoda epigraf bo’lishini qat’iy talab deb tushunmaslik kerak, u tamoman ixtiyoriydir. Lekin mavzuga va ichki mazmunga hamohang keluvchi epigraf bo’lsa, inshoning badiiyligiga xizmat qiladi, insho muallifining mahoratini ko’rsatadi.
14-topshiriq. Quyidagi insho mavzulariga mos keluvchi epigraflar toping.

1. Alisher Navoiyning «Topmadim» g’azali tahlili.

2. Muqimiy satirasida mahalliy amaldorlarning fosh qilinishi.

3. A. Qodiriy — tarixiy romanlar ustasi.

4. Zaynab obraziga tavsif.
53-mashq. «O’zbekistonimning ertasi», «Yangi asr orzulari», «O’. Hoshimov asarlarini sevib o’qiyman», «Men sevgan adabiy qahramon» mavzularining biriga reja tuzing va epigraf tanlang.
IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob.
Savollar

1. Epigraf nima? Inshoga epigraf qanday tanlanadi?

2. Barcha insholarda epigraf bo’lishi shartmi?

3. Epigraf inshoning qaysi qismida joylashadi, unda qanday tinish belgilari qo’yiladi?

V. Uyga vazifa 15-topshiriq.”Mehnat”,”Vatan”,Ona ” mavzularida gi insholaruchun epiraf bo’la oladigan xlq maqollari,hadislardan 5tada namuna yozing.

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.



O’IBDO’: Sh.Ma’murova

«Ona tili» 8-sinflar uchun

8-« » «_____________» 8-« » «_____________»

IJODIY MATN. INSHO VA UNING TURLARI

18-dars ILMIY INSHO

Darsning maqsadi:

a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.

b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.

c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi :

– mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta), ma’lumotlar topish.