Ona tili va bolalar adabiyoti

251-mashq. Gaplarni o‘qing. Belgili va belgisiz shaklda qo‘llangan qaratqich 
va tushum kelishigidagi otlarni ular tobe bo‘lgan hokim so‘z bilan birga 
ko‘chiring va ularning ba’zan kelishik qo‘shimchasi bilan, ba’zan esa kelishik 
qo‘shimchasisiz qo‘llanganini izohlang.
1. O‘zbekistonda ekiladigan qovun navlari to‘rt botanik turga 
mansub: handalak, amiri, kassaba va zard. (O‘zbekiston milliy ensik-
lopediyasidan) 2. Bizda ekiladigan qovunning eng yaxshi, shirin «oq 
novvot», «shakarpalak», «qo‘ybosh» kabi jaydari navlari yetishtiriladi. 
(K. Mahmudov) 3. Yomg‘ir tomchilari bilan yuvilgan havoning pokiza 
yellari goh badanni chimchilab o‘tadi, goh seskantiradi. (Shuhrat)  
4. Shitirlab yog‘ayotgan yomg‘irning tomchilari deraza oynalariga 
urilardi: u ba’zan narigi xonadagi yozuv mashinkasining chiq-chiqini 
ham bosib ketardi. (Mirmuhsin) 5. Temirjon qishloq qizlarining niho-
yatda sho‘x, hazil-mutoyiba gaplarga chechan bo‘lishlarini ko‘p 
eshitgan edi. (J. Abdullaxonov) 6. Qishloqning sara yigitlari armiyaga 
– Vatan himoyasiga ketdilar. (I. Rahim) 7. Bu qishloqning suvi toza, 
zamini unumli, havosi yoqimli, dehqonlarining qo‘li barakali ekan. 
(G‘.G‘ulom) 8. Yoshlar kabob chaynashyapti, men bo‘lsa, qovunni 
qirg‘ichda qirib yedim. (I. Rahim) 9. Qovun yesang, sahar ye, sahar 
yemasang, zahar ye. (Maqol) 9. Eson bobo paykalni oralab, dumaloq, 
sariq, qoramtir xoli bor qovunni ko‘tarib chiqdi. (S. Yunusov) 10. Ham-
roqul suvni ichib, biroz o‘ziga kelganday bo‘ldi. (A. Qahhor) 11. Orif 
aka tosh tagidan sizib chiqqan bir chashmadan yotib suv ichdi. 
(A.Muxtor) . 12. Bola suvni ko‘p sepib, yerni loy qilib yuborgan edi. 
(A.Qodiriy) 
 
252-mashq. Ajratib ko‘rsatilgan so‘zlardagi kelishik qo‘shimchasini ma’no-
dosh qo‘shimcha bilan almashtiring. 
1. Ibodilla otni bino oldidagi qator arg‘uvon daraxtlarining biriga 
bog‘lab qo‘ydi. (H. G‘ulom) 2. Yo‘lchi birinchi kun bozorni aylana-
aylana, kechga qadar uch-to‘rt yerga yuk orqaladi. (Oybek) 3. Otabek 
masalaga tushungandek bo‘ldi va dahshat ichida Ali bilan yo‘lga 
tushdi. (A. Qodiriy) 4. U shaharga kirgandan keyin paxta tozalash 
zavodi yonidagi bekatda tushdi. (T. Ashurov) 5. Bo‘linma kechagina 
dushman batareyasi turgan tepalikni aylanib o‘tdi va jangsiz ilgariga 

---

116 
qarab yurdi. (A. Qahhor) 6. Adolat frontdan xat kelganiga xursand 
bo‘ldi. Xursand bo‘ldi-yu, Normatni, Olimjonni eslab o‘kindi. (I. Ra-
him) 7. Amaki, o‘rikdan tanovul qiling, og‘zingizda erib ketadi.
(X. To‘xtaboyev) 8. Yigit ular oldida pildirab borarkan, tinmay Azizxon 
qilayotgan ishlardan so‘zlab borardi. (S. Ahmad) 9. Bobomning bu