Ona tili va bolalar adabiyoti

Savollar:
1. Urg‘u nima? 
2. Urg‘uning og‘zaki nutqdagi ahamiyati nimada? 
3. Urg‘uning qanday turlari bor? 
4. O‘zbek tilida so‘z urg‘usi odatda qaysi bo‘g‘inga tushadi? Mashqdagi dast-
labki beshta so‘z misolida tushuntiring. 
5. Nima uchun mashqdagi ayrim so‘zlarda urg‘u oxirgi bo‘g‘inga tushmagan? 
29-mashq. Berilgan so‘zlardagi urg‘uli bo‘g‘inni aniqlang. Urg‘u 
olmaydigan qo‘shimcha va yuklamalarni aniqlang. 
Dalalar, bodomzor, tariqcha, (kichkina) uycha, o‘nta, yigirmatacha, 
uyimiz, (fa-qat) anorgina, o‘rdakcha, qishloqdan, shamolday, kuldir, 
Akramova, keldimi, sen-chi, Nabiyevich, talabaman, kattaroq, ko‘kim-
tir, Safarov, keldi-da, ishchan, go‘zallik, kelma, suv bilan, bolajon, 
aqllisan, qo‘shiqchi, yuzlab, xalq uchun, borgan sari. 
30-mashq. Quyidagi so‘zlarni har bir bo‘g‘iniga urg‘u berib, nechta bo‘g‘in 
bo‘lsa, shuncha marta talaffuz qiling. Urg‘usiz bo‘g‘inga urg‘u tushirilsa, noqulay 

---

14 
talaffuz yuz berishiga ishonch hosil qiling. Shu yo‘l bilan urg‘u qaysi bo‘g‘inga 
tushganini aniqlang. 
Namuna: arteriya (noqulay talaffuz), arteriya (qulay talaffuz), arteriya 
(noqulay talaffuz), arteriya (noqulay talaffuz). Demak, arteriya so‘zida urg‘u 
ikkinchi bo‘g‘inga tushadi. 
Biologiya, hamma, afsuski, lekin, morfologiya, fonetika, ballada, 
kimki, kimdir, barter, menejer, marketing, zero, gazeta, atom, meto-
dika, doim, direktor, konstitutsiya, kuldir, obraz, oyday, chunki, hech 
kim, hamisha, respublika, qip-qizil, obraz, fonema, biznes, ya’ni, fab-
rika. 
31-mashq. Quyidagi urg‘usi bilan farqlanadigan so‘zlar ishtirokida bittadan 
gap tuzing. Urg‘uning ma’no farqlashdagi rolini tushuntiring. 
Atlás – átlas, akadémik – akademík, bosmá – bósma, hozír – hózir, 
modá – móda, tortmá – tórtma, matemátik – matematík, soyá – sóya, 
qishlóqcha – qish-loqchá.