O‘qituvchi

3.O‘quvchilarning og‘zaki va yozma nutqini ,o‘z fikrini turli vaziyatlarda erkin ifodalash malakasini rivojlantirish.Mustaqil ishlash ko‘nikmasini o‘stirish. Mavjud axborot manbalaridan foydalanib (internet, telefon, kompyuter, elektron pochta) ma’lumot almashish; badiiy va san’at asarlarini tushunish, ta’sirlana olish;

Darsning turi: yangi bilim va tushunchalarni shakllantiruvchi va mustahkomlovchi

Darsning usuli:

Darsning jihozi: darslik,tarqatmalar, rasmlar, multimediya,…

Darsning borishi:

A) Tashkiliy qism.

Salomlashish,davomatni aniqlash,o‘quvchilarni darsga tayyorlash. “Kun yangiligi” rukni asosida suhbat

B) O‘tilganlarni mustahkamlash.

Uy vazifasi so‘rab baholanadi. O‘qilgan badiiy asardan parcha tahlili qilinadi.

S) Yangi mavzu.

1-topshiriq. Rasm asosida suhbatlashing. O‘zbek milliy liboslarining ko‘rinishlariga o‘z munosabatingizni bildiring.

2-topshiriq. Matnni o‘qing.

Milliy liboslar o‘zbek xalqining boy madaniy an’analari, turmush tarzi va boy tarixiy ildizlaridan darak beradi. O‘zbek milliy kiyimi – o‘zbek xalqining o‘ziga xos xususiyatlarini aks ettiruvchi qadimgi davrlarda yaratilgan va hozirgi kunlarda foydalaniladigan, madaniyati va tarixi bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan kiyimlardir. Milliy kiyimlar har bir mintaqada o‘ziga xos farq va xususiyatlar bilan ajralib turadi.

O‘zbek milliy libosiga ayollar uchun – zar chopon, do‘ppi va nimcha, erkaklar uchun do‘ppi, chopon, belbog‘ va yaxtak kiradi. O‘zbek milliy libosi jahonda o‘z o‘rniga ega. Masalan dunyoning turli joylaridan kelgan mehmonlar O‘zbekistonning milliy libosi va madaniyatiga yuqori baho berishmoqda. O‘zbek milliy libosi va madaniyati o‘zgacha jozibadordir. Hozirda o‘zbek tikuvchilari chet mamlakatlarga borib ularga o‘zbek libosini o‘ziga xos jihatlarini namoyon qilishmoqda. O‘zbekistonga mehmon bo‘lib kelgan sayohatchilar vatanimizni tarixiy obidalari, me’morchilik san’ati, milliy urf-odatlariga katta qiziqish bilan e’tibor beradilar. Esdalik sifatida atlas, do‘ppi, belbog‘, chopon va boshqa me’morchilik uslubida ishlangan sovg‘alar olib ketadilar.

Do‘ppi – O‘zbekistonda keng tarqalgan yengil bosh kiyim. Do‘ppi asosan baxmal, ipak, zar bilan tikiladi. O‘zbekistonda Chust, Toshkent, Samarqad, Buxoro, Boysun, Shahrisabz do‘ppilari mashhur. Ayniqsa, Chust do‘ppilari keng tarqalgan bo‘lib, O‘zbekistonning deyarli hamma viloyatlarida tayyorlanadi.

Chopon (to‘n) o‘zbek xalqining qadimiy – ustki milliy kiyimlaridan biridir. Choponni O‘zbekistonning deyarli bar cha viloyatlarida erkaklar ham ayollar ham kiyishadi. Chopon zar va ipaklar bilan bezak berib ham tikiladi.

Bilib oling!

O‘zgalar nutqini aynan, o‘zgarishsiz berish ko‘chirma gap deyiladi. Ko‘chirma gap 2 qismdan: ko‘chirma va muallif gapidan iborat. Ko‘chirma gaplar muallif gapidan oldin, keyin yoki uning o‘rtasida kelishi mumkin. Ko‘chirma gaplar qo‘shtirnoq ichiga olinib yoziladi. Muallif gapining kesimi dedi, deb so‘radi, deb javob berdi, gapirdi, so‘zladi, aytdi kabi fe’llar bilan ifodalanadi

Masalan:

«Ertaga muzeyga boramiz», – dedi o‘qituvchimiz.

O‘qituvchimiz dedi: «Ertaga muzeyga boramiz».

O‘qituvchimiz: «Ertaga muzeyga boramiz», – dedi.

Ko‘chirma gaplarning tuzilishi va ularda qo‘llanadigan tinish belgilarni bilib oling!

«K», – m. «K? », – m. «K!» – m.

1-mashq. Gaplarni o‘qing. Ko‘chirma gaplarning qanday yozilishiga e’tibor bering.

1. 
   «Men maymunjon tergani shu yerga kelgan edim», – dedi Qo‘ziboy.
   
2. 
   «Qani, ukajonlar, ashulani to‘xtatmanglar!» – dedi Marhamat. 3. «Arilarning g‘ashiga tega ko‘rmanglar, bir yopishsa qo‘ymaydi!» – deb ogohlantirdi Olimov.
   

4. «Men har yili yozda Burchmullaga kelaman», – dedi Zebo. 5. «Bugun biz,– dedi guruh sardori,– universitet bo‘yicha navbatchimiz». 6. Direktorimiz: «Maktab mulkini ko‘z qorachig‘iday saqlang!» – deydilar.
D) Mustahkamlash
2-mashq. Tushirilgan tinish belgilarni qo‘yib, gaplarni ko‘chiring.

1. Shodmon aka kulib dedi Chirchiq, Bekobod shaharlariga borsangiz og‘zingiz ochilib qoladi. 2. Eng og‘ir kunlarda ham yaylovdan kechmaganman, endi tashlab ketarmidim deb javob berdi Yo‘ldosh bobo. 3. Poda shov-shuvi ichida Polvon otaning qo‘rqma, chirog‘im, polvonning qo‘lidan mol bolasi qochib qutulgan emas degan ovozi eshitildi. 4. Onam buvimga qarab dedi qo‘ying, o‘qisin, mulla bo‘lsin bolam.

Mustaqil ish. Ona tilingizga tarjima qiling va daftaringizga ko‘chiring.

1. Aytar so‘zni ayt, aytmas so‘zdan qayt. 2. Aytilgan yerga bor, erinma, aytilmagan yerda ko‘rinma! 3. Kelar eshigingni qattiq yopma. 4. Havo ochiq. Shimol tomondan esayotgan yengil shabada quyosh taftini bir oz bosib turardi. 5. Savolni javobsiz qoldirma, do‘stingni e’tiborsiz. 6. Ulug‘lik yoshda emas, boshda.

F)Baholash

Uyga vazifa. Gaplarni o‘qing. Ko‘chirma gaplarni tushirib qoldirilgan tinish belgilarini qo‘yib yozing.

1. 
   // bugun kim navbatchi // // // deb so‘radi o‘qituvchimiz // 2. Komila // // men bilan ketadiganlar bormi // // // deb so‘radi// 3. // arilarning g‘ashiga tega ko‘rmanglar // bir yopishsa qo‘ymaydi // // // deb ogohlantirdi asalarichi. 4. // men har yili yozda Burchmullaga kelaman // // // dedi Zebo. 5. // bugun biz // // dedi sinf sardori // // maktab bo‘yicha navbatchimiz // //