O‘qituvchi

5-topshiriq. Matnni o‘qing va matn asosida taomlar ro‘yxatini tuzing.

Markaziy Osiyo va Kavkaz mintaqasi mamlakatlarining milliy pazandachiligi

Qozoq milliy oshxonasi keng ko‘lamda go‘sht, sut-qatiq, xamir ovqatlardan iboratdir. Yozda qozoq oilalarida ayron – suv bilan aralashtirilgan qatiq sovuq holida ichiladi. Unga bug‘doy, guruch solishadi. Qirg‘iz milliy taomlari vitaminlarga boy. Qirg‘iz xalqi asosan go‘sht, sut-qatiq, unli taomlarni tanavvul qiladi. Tojik milliy taomlari ko‘proq go‘sht mahsulotlaridan tayyorlanadi. Turkman milliy taomlari ham o‘zgacha. Turkman milliy taomlari birinchi navbatda o‘zbek va qoraqalpoq taomlariga o‘xshab ketadi. Turkman milliy oshxonasida eng yuqori o‘rinni go‘sht, sutqatiq, xamirli taomlar egallaydi. Turkmanlar qo‘y, mol, parranda go‘shtini iste’mol qilishadi. Ot go‘shtini iste’mol qilishmaydi. Ozarbayjon milliy taomlari to‘yimliligi bilan ajralib turadi. Ozarbayjonliklar ko‘proq parranda go‘shti va baliq mahsulotlarini iste’mol qilishadi. Keng tarqalgan taomlardan do‘lma, teftel sho‘rva, go‘shtli, no‘xatli, kartoshkali dovna-qatiqli. No‘xatli sho‘rva, mashhur do‘li kabob va boshqalar. Arman oshxonasida taomlarni tayyorlashda 300 xil o‘t va gullar ishlatiladi. Gruziya oshxonasi ham o‘ziga yarasha nom qozongan. Gruziya o‘zining kabob, xarcho sho‘rvasi, eng achchiq, yoqimli ziravorli sousi bilan mashhurdir.

4-mashq. Berilgan so‘zlarni to‘g‘ri joylashtirib o‘zlashtirma gap tuzing.

1. Bo‘lib, qolishini aytgan, Konfutsiy, bilan o‘qigan fikr qilmasa vasvas 2. Ekanligimizni aytdi bir oilaning o‘qituvchim bizning farzandlari. 3. Bilmasligini aytdi Elbek nima qilishini yelka qisib. 4. Sinf bahs – munozara bo‘lganligini aytdi tamom rahbar. 5. O‘rtog‘idan yordam Muzaffar navbatchilikka berishni so‘radi. 6. Yo‘lovchi aytdi ketganligini kunlar isib. 7. Buni sezgan olib kelishini so‘radi dadasini bozordan katta qizi nima.

Bilib oling!

O‘zlashtirma gaplarda demoq, fe’li qo‘llanmaydi. O‘zlashtirma gapning kesimi aytmoq, gapirmoq, buyurmoq, so‘ramoq fe’llari bilan ifodalanadi.

O‘zlashtirma gaplarda ko‘chirma gaplardagi undalma, kirish so‘zlari, hisxayajonni ifodalovchi undov so‘zlar tushurilib qoldiriladi. Undalmalar to‘ldiruvchi bo‘lak sifatida yoziladi.
5-mashq. O‘zlashtirma gapni ko‘chirma gapga aylantirib yozing.

1. O‘qituvchimiz bilim olish uchun kishi o‘ziga nisbatan talabchan bo‘lishi kerakligini aytdilar. 2. A’zam Tyan-shan tog‘ini ko‘rsatib, uning bahaybatligini aytdi. 3. Men tog‘ning manzarasi yaxshiligini, lekin ancha uzoqligini aytdim. 4. Sardor ba’zi kishilarning o‘z kamchiliklarini bo‘ynilariga olmasliklarini aytdi. 5. Tarbiyachimiz ertalabki mashqlarning juda foydali ekanligini, u insonning asablarini mustahkamlashini aytdi. 6. Sinf rahbarimiz nima gapligini so‘radi.

6-mashq. Ko‘chirma gaplar va o‘zlashtirma gaplarni ajratib yozing

1. Ona: «Samolyotdan tushganimizda, qo‘limni mahkam ushla», – dedi o‘g‘liga. 2. Yo‘lovchi yonidagi kishidan qayerga ketayotganligini so‘radi. 3. Navoiy bu o‘lkaga hushyor odamlardan yuborib ular orqali butun vaziyatdan ogoh bo‘lib turish mumkinligini bayon qildi. 4. O‘qituvchi: «Darsdan hech kim ruxsatsiz chiqmaydi», – dedi. 5. Aziza dugonalari bilan Arslonbobga borganini, sharsharani borib ko‘rganini, tog‘dan yovvoyi jambil terganini entikib-entikib gapirdi. 6. Alibek yo‘lovchiga: «Mening sizga yordamim kerak emasmi?» – dedi.

D)Mustahkamlash