O’qo’v qo’llanma Oliy o’quv yurtlararo ilmiy-uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengash Prezidiumi tomonidan nashr etishga tavsiya qilingan

Asosiy kapital deb - bir necha ishlab chiqarish davrlarida, ishlab chiqarish
jarayonida ishtirok etib, mahsulotga o’z qiymatini asta-sekin bo’laklar o’tkazib natural qo’rinishini saqlab qoladigan barcha mehnat vositalariga aytiladi. Asosiy kapitalga xizmat muddati bir yildan ortiq bo’lgan vositalar kiritiladi. Bir yildan kam xizmat qiluvchi vositalar aylanma kapitalga kiritiladi.
Lekin mehnat vositalarining qiymatga ega bo’lgan bo’laklarining ichida asosiy fondlarga kiritilmaydiganlari ham bor. Masalan, texnologik jarayonlarda mehnat buyumlariga ta’sir etuvchi elektr energiyasi, o’z mohiyati bilan mehnat vositasi bo’lib, asosiy fondlarga kiritilmaydi. Mineral va boshqa
6-jadval
Asosiy ishlab chiqarish fondlari tarkibi
qg’itlar o’z qiymatini mahsulotga kqchirishga qo’ra asosiy fondlarga kiritilishi kerak, lekin ular mehnat buyumlarining bo’lagi sifatida yordamchi materiallarga kiradi.
Mamlakat sanoatining asosiy fondlari ikki katta guruhga bo’linadi:

• Asosiy ishlab chiqarish fondlari;
• Ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lmagan asosiy fondlar. Bu turdagi asosiy fondlarga uzoq muddat xizmat qiluvchi korxona va sanoat tarmoqlari ixtiyorida bo’lgan uy-joy binolari, madaniyat binolari, bolalar yasli, bog’chasi, komunal-xo’jalik, maktab binolari kiradi. Ular to’g’ridan-to’g’ri mahsulot ishlab chiqarish (ish bajarish) jarayonida qatnashmasalar ham mehnatkashlarning madaniy maishiy talablarini qondirishda qatnashadilar.

Asosiy ishlab chiqarish fondlari nihoyatda xilma-xil bo’lib, turli xildagi ishlab chiqarish vazifalarini bajarganliklari tufayli ularni turlarga ajratib o’rganish zarur bo’ladi. Ularni turlash asosiy ishlab chiqarish fondlarini uchyotga olish, takror ishlab chiqarishni tashkil etish va ishlab chiqarishda yaxshi foydalanishni ta’minlash uchun kerak bo’ladi.
Asosiy ishlab chiqarish fondlarini guruxlar bo’yicha qisqacha tarkibni quyida keltiramiz:

Gruh -lar	Fondlar gruhi			Fondlar tarkibi
I.	Binolar			Ishlab chiqarish jarayoniga zarur bo’lgan sharoitini yaratib beradigan ishlab chio’raish vositalari va mashina, uskunalarni tashqi atmosfera ta’siridan saqlaydigan ishlab chiqarish binolari.
II.	Inshoatlar			Kon inshoatlari, neft va gaz quvurlari va minoralar suv, texnikaviy qurilmalar- ko’priklar, kanallar, suv tarqatuvchi va suv oluvchi inshovtlvr.
III.	Uzatuvchi uskunalar			Transport qurilmalari-ko’priklar, yo’llar, elektr uza-tuvchi va aloqa (telefon, radio) qurilmalari, trubo-provodlar, vodoporovod va kanalizatsiya shaxobchalari.
IV.	Mashina dastgoxlar:		va
a)	kuch beruvchi mashina va uskunalar			Bug’ qozonlari, elektromotorlar.	dizellar,	turbinalar,	generatorlar,		transformotorlar,
b)	ishchi mashinalari dastgoxlar;		va	Metal va yog’ochni qayta ishlovchi stanoklar, agregatlar, apparatlar, pechlar, qurutuvchi agregatlar va boshqalar.
v)	qlchov va sozlovchi as- boblar va qurilmalar, laboratoriya uskunalari;			Tezlikni, issiqlik bosimini avtomatik ravishda apparatlar, boshqarish pulti, dispetcherlik vositalari.				boshqaradigan		priborlar	va
g)	hisoblash texnikasi			Kompyuterlar, EXMlar
V.	Transport vositalari			Xomashyo, materiallarni, tayyor mahsulotlarni, ishlov-chilarni tsexda va zavoddan tashqarida tashuv vosita-lari (konveyrlar, transporterlar, avtomobillar, taya- gachlar, parovozlar, vagonlar, poroxodlar va boshqalar).
VI.	Boshqa fondlar	asosiy		Bir yildan ziyod xizmat qiladigan asbob-anjomlar, ishlab chiqarish va xo’jalik inventorlari - qiroatxona fondi, muzey mablag’lari, o’qo’v xonalari, ish stollari, laborotoriya investorlari.