O’quv mashg’

Mustahkamlash uchun savollar:


1. Go‘shtli mastava tayyorlashni ayting.

2. Quy go‘shti mastavasini gapiring.

3. Moshxo‘rda tayyorlash jarayonini ayting.

Nazariy o’quv mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi

№ 19. Mavzu:Xushxo’r suyuq taomlar.Borshch tayyorlash texnologiyasi.
O’quv mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi modeli

Vaqt: 80 daqiqa	Ta’lim oluvchilar soni
O’quv mashg’uloti shakli va turi
O’quv mashg’uloti rejasi	1.Tashkiliy qism 2. Tayanch bilimlarni faollashtirish 3.Maqsad va vazifani belgilanishi 4. Yangi o’quv material bayoni 5.Mashg’ulot yakuni
O’quvmashg’ulotiningmaqsadi: Xushxo’r suyuq taomlar.Borshch tayyorlash texnologiyasi haqida tushuncha va kunikmalar hosil qilish.
O’qitish natijasi	Ushbu mavzuni o’zlashtirish natijasida o’quvchida shakllanadigan asosiy bilim, ko’nikma yoki kompetensiyalar.
Pedagogik vazifalar: 1. Suyuq ovqat turlari bilan tanishtirish. 2.Xushxo’r suyuq taomlar turlari tasnifini berish: 3. Suyuq ovqat mahsulotlarini turlari tushuntirish: 4. Mavzuni ochib berish va boshq.	O’quv faoliyat natijalari: 1.Suyuq ovqat mahsulotlarini turlarini ko’rsatadilar. 2. Suyuq ovqat mahsulotlarini turlaritasniflaydilar. 3. Suyuq ovqat mahsulotlarini turlarini aytib beradilar. 4. Suyuq ovqat mahsulotlarini turlarini tartibli ravishda izoxlab beradilar.
O’qitish metodlari	Kichik axborotli ma’ruza, hikoya, tushuntirish, ko’rsatma berish, namoyish. Ko’rsatish,videousul,kitobbilanishlash, insert, mashq,suxbat,baxs, aqliy hujum, ta’limiy o’yin,pinbordvaboshqalar (quyidagilardan maqsadga ko’ratanlabolinadi).
O’qitish vositalari	Matnlar, yozuv taxtasi, slaydlar, proektor, kompyuter, diaproektor, flipchart, videofilm grafikli organizatorlar, model, mulyajlar, chizma, grafiklar, diagrammalar, namunalar, ekspert varag’i, yo’riqnoma, elektron yo’riqnoma.
O’quv faoliyatini tashkil etish shakli	Ommaviy, jamoaviy, guruhli, juftlikda, yakka tartibda
O’qiti shsharoiti	Fan xonasi yoki Maxsus texnik vositalar bilan jixozlangan guruhlarda ishlashga mo’ljallangan xona
Qayta aloqaning usul va vositalari	Tezkor-so’rov, savol-javob, test, misol va mashqlar, bajarilgan o’quv topshiriqlarni baholash

№ 19. Xushxo’r suyuq taomlar.Borshch tayyorlash texnologiyasi

Reja:

1. 
   Suyuq ovqat turlari haqida tushuncha.
   

2. 
   Sho’va taomlar sifatiga qo’yilgan talablar.
   

3. 
   Borshch tayyorlash texnologiyasi.
   

Borshlar (karam sho’rva).
Dog’langan yog’da lo’nda-lo’nda qilib to’g’ralgan go’sht va piyoz qizarguncha qovuriladi. So’ngra qozonga to’g’ralgan pomidor yoki tomat pastasi solinib 10 daqiqacha qovurilgach, somon shaklida to’g’ralgan sabzi, qizilcha va parrak -parrak qilib to’g’ralgan kartoshka solinadi.
Barcha masalliq yaxshilab qovurilgandan so’ng qozonga 3 l suv, qalampir, tuz, dafna yaprog’i, mayda to’g’ralgan karam solib 35-40 daqiqa davomida qaynatiladi.
Borsh Dimlangan lavlagidan borsh tayyorlash uchun lavlagi archiladi, yuviladi, somoncha qilib to’g’raladi va yog’da jazlanadi. Jazlangan lavlagi massasiga nisbatan 8-10% bulon quyiladi va sirka, shakar, ba'zan yog’, tomat pastasi qo’shilib yopiq idishda 20-30 daqiqadan to 1-1,5 soatgacha dimlanadi. Lavlagi dimlanishi oxirida unga somoncha qilib to’g’ralib, jazlangan selder ildizi, sabzavot va bosh piyoz solinadi, qaynab turgan sho’rvaga somoncha qilib to’g’ralgan yangi xom karam solinadi.


SHO‘RVA TAOMLAR SIFATIGA QO‘YILADIGAN TALABLAR

Go‘shtli suyuq oshlarni tayyorlash va dasturxonga tortishda qat’iy pazandalik talablariga rioya qilish, ularning sifati va ozuqaviy ahamiyatini saqlab qolish imkonini beradi. Taomlarni tayyorlashda qaynatish qoidasiga rioya qilish, masalliqlarning pishish vaqtini hisobga olish va shunga uxshash ko‘rsatkichlarga ahamiyat berish ular sifatini yaxshilashga yordam beradi. Xonaki usulda tayyorlangan taomlarning sifati umumiy ovqatlanish korxonalarida tayyorlangan taomlar sifatidan yuqoriroq bo‘lishi mumkin, chunki xonaki usulda tayyorlangan taomlar shu zahoti iste’molga junatiladi. Umumiy ovqatlanish korxonalarida tayyorlangan taomlar tarqatish jarayonida ma’lum vaqtgacha saqlanishi lozim bo‘lganligidan sifati pasayishi mumkin. Shularni inobatga olib, o‘zbek milliy suyuq oshlarini uzoq saqlamaydigan qilib, talabga monand holda tayyorlash sifat darajasining asosiy ko‘rsatkichidir.

Go‘shtli sho‘rvalarning suyuqligi tiniq, och sarg‘ish rangdan qizg‘ish ranggacha bo‘lib, go‘sht, kartoshka mazasiga sezilarli darajada ega bo‘lishi kerak Mahsulotlar yumshoq pishgan bo‘lib, ezilgan yoki shakli uzgargan bo‘lishi yaramaydi. Masalliq yuzidagi yog‘ning rangi tiniq, uziga xos qaynatilgan yoki qovurilgan mahsulot xushxurligiga ega bo‘lishi kerak Mahsulotlar kuygan bo‘lishiga yoki chala sovuq pazandalik ishlovidan utmagan bo‘lishiga yul qo‘yilmaydi. Taomlar quygan yoki xom hid va mazasiz bo‘lishi yaramaydi. Sho‘rvalarning go‘sht masalliqlari alohida saqlanadigan bo‘lsa, ustidan sho‘rva qo‘yilib, issiq holda saqlanishi kerak Sho‘rvalar yuzida qotib qolgan yog‘lar suzib yurmasligi kerak Sho‘rvalarni isitilgan kosalarda tortish tavsiya etiladi.
Go‘shtli mastava tarkibidagi masalliqlar uz shakliga ega bo‘lib, ezilib ketgan, xom yoki chala pishgan bo‘lmasligi lozim. Taom yuzidagi yog‘ qizgish rangda bo‘lib, qoramtir rangdagi quygan izlardan holi bo‘lishi kerak Suyuqligi tiniq yoki bir oz xiralashgan qizgish rangda, katiq qo‘shilganda oqishrok rangga ega bo‘lishi mumkin. Mazasi go‘sht, guruch, sabzavotlarga xos xushxurlikda, qatiq qo‘shganda oz sezilarli sut mahsuloti nordonligiga ega bo‘lishi ruxsat etiladi.
Go‘shtli moshxurda tarkibidagi masalliq bir xil yumshoqlikda pishgan bulsin. Ayniqsa, mosh yumshoq pishgan bo‘lib, qotib qolgan holatlardan holi, tarkibidagi qattiq mosh va qumdan yaxshi tozalangan bulmogi lozim. Moshning ezilarli darajada ochilib pishishiga yul qo‘yilmaydi. Taom yuzidagi yog‘ning rangi och sarg‘ishdan och qizg‘ishgacha bo‘lishi mumkin. Qovurish jarayonida go‘sht yoki sabzavotlarni quydirib yubormaslik kerak, bu holatlar taomda kuygan hid va mazani hosil qiladi. Moshxo‘rdada mosh, guruch, go‘sht, kartoshkaning sezilarli mazasi va qatiqning salpal sezilarli nordonligi bo‘lishiga ruxsat etiladi.
Go‘shtli suyuq osh masallig‘i bir xil pishgan va uz shaklini saqlagan bo‘lishi kerak Suyuq osh tarkibidagi go‘sht va ugra pishgandan so‘ng uzoq muddat saqlanishi natijasida bukib, o’z shaklini yo’qotib, sezilarli darajaga kelishi mumkin. Bundan holi bo‘lish uchun ugrali taomni pishirilgan zaxoti tortish lozim. Suyuq oshdan ugra, go‘sht, kartoshka, sabzi mazasi kelib turganideq qatiq nordonligi ham sezilib turishi kerak
Yaxna qattiq sovuq holda tayyorlanib tortiladigan taom bo‘lgani uchun uning masalligi pazandalik ishlovidan utayotganda tibbiyot qoidalariga qat’iy rioya qilish zarur. Pishgan go‘sht, tuxum, yangi bodring uz shaklida kesilib, taom pishganiga qadar alohida idishda sovuq sharoitda saqlanishi kerak, Qattiqqa qaynamagan suvni aralashtirish qat’iy man etiladi. Qatiqka qo‘shilgan masalliq aralashmasi sovuq sharoitda saqlanishi lozim. Taom tayyorlanadigan masalliqlarni muzlatishga ruxsat etilmaydi. Yaxna qatiq suyuqligi kukimtir izli oq rangda bo‘lib, qolgan masalliqlari yangi, begona hid,mazadan holi bo‘lishi kerak Bu taom qattiq, bodring, go‘sht, ko‘kat, tuxum xushxurligiga ega bo‘lishi lozim. Taomni dasturxonga tortish harorati 10-14°Cdan oshmaslign kerak
Issiq suyuq oshlarni dasturxonga tortishda kosalarni 40°C gacha isitish tavsiya etilsa, sovuq taomlar uchun kosalar 10-12°Cgacha sovitilishi lozim.
Har bir quyuq taomni tayyorlashda uziga xos ishlov berish qoidalariga rioya qilish kerak Mahsulotlarga sovuq ishlov berib, yarim tayyor masalliq tayyorlashda ularning shakliga ahamiyat berish zarur. Chunki noto‘g‘ri ishlovdan o‘tgan yarim tayyor mahsulotdan sifatli taom tayyorlash imkoniyati yuqolishi mumkin. Sifatli tayyorlangan taom uz vaktida, qoidaga rioya qilingan holda dasturxonga tortilishi lozim. Quyida ba’zi o‘zbek milliy go‘shtli suyuq va quyuq taomlari sifatiga qo‘yiladigan talablar keltirilgan.