O’quv materiallari 14- mavzu

6. Membranalar patologiyasi. Membranalarda fazoviy o‘tishlar.
Organizmning butun hayot faoliyati mana shu o’tkazuvchanlik hususiyatiga aloqadordir. metabolik protseslar moddalarning hujayra bilan to’qima suyuqligi o’rtasida tarqalishi, biopotensiallar hosil bo’lishi va boshqalar o’tkazuvchanlik tufayli vujudga keladi.
O’tkazuvchanlikni o’rganish tabobat uchun ayniqsa dorishunoslik va toksikologiya uchun katta ahamiyatga ega. Dori-darmonlardan samarali foydalanish uchun ularning normal va patalogik holatdagi turli hujayralarga kirish-chiqish qobilyatini bilish kerak.
Modalarning biomembrana orqali tashilishi turini farqlaydilar. Aktiv va passiv tashish.
Aktiv tashish ATFning gidrolizi hisobiga hosil bo’ladigan kimyoviy energiyaning sarflanishi evaziga sodir bo’ladi. Passiv tashish kimyoviy energiyaning sarf bo’lishi bilan bo’glanmagan: u moddalarning elektrokimyoviy potensial yo’nalishida, diffuziya natijasida, ya’ni konsentratsiyaga bog’liq ravishda amalga oshiriladi.
Aktiv ko’chirishga misol qilib Na va K ionlarining biomembranalar orqali ko’chirilishini . Ca ning skelet va yurak muskullarining sarkoplazmatik retikulumi membranalari orqali reticulum pufakchalari ichiga ko’chirilishini ko’rsatish mumkin.
Bu jarayonlar ATF gidrolizi energiyasi evaziga sodir bo’ladi va bu gidroliz alohida fermentlar transporti-ATF a’zolari tomonidan amalga oshiriladi.
Passiv transportga eng yaqqol misol: harakat potensialining tarqalishida nerv tolalarining membranalari orqali harakatidir.


Nazorat uchun savollar:
1. Biolipidli membrana (BLM) modeli qanday?
2. Liposoma. Biomembranalar dinamikasini tushuntiring.
3. Lipid molekulalarning membranadagi harakatchanligi nima?
4.Lipid va oqsil molekulalarining diffuziyasi (lateral va flip-flop)ni tushuntiring.
5. Gel-suyuq kristall tipidagi lipid qo‘sh qatlamining mikroyopishqoqligi nima?
6. Membranalar patologiyasi. Membranalarda fazoviy o‘tishlar qanday yuzaga keladi?